* Madde 2: "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir." Bu madde, devletin temel niteliklerini (demokratik, laik, sosyal, hukuk devleti) tanımlar ve bunlar değiştirilemez.
* Madde 3: "Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî Marşı 'İstiklal Marşı'dır. Başkenti Ankara’dır." Bu madde ise devletin bütünlüğünü, dilini, bayrağını, milli marşını ve başkentini güvence altına alır.
Bu hükümlerin önemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu değerlerini ve temel kimliğini oluşturmalarıdır. Anayasa koyucu, bu maddelerin değiştirilemezliğini güvence altına alarak, devletin varoluşsal niteliklerini ve temel felsefesini koruma altına almıştır. Bu maddeler, Anayasa'nın genel çerçevesini ve devletin yönelimini belirler.
Soru 2: Türkiye'de Hukuk Devleti ilkesinin gerekleri ve güncel tartışmalar bağlamında önemi nedir?
Cevap 2: Hukuk Devleti ilkesi, devletin tüm eylem ve işlemlerinde hukuka bağlı kalmasını, vatandaşların hukuki güvenlik içinde yaşamasını ve idarenin yargı denetimine tabi olmasını ifade eder. Gerekleri şunlardır:
* Yasaların üstünlüğü: Hiçbir kişi veya kurum, yasaların üzerinde değildir.
* Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı: Hakimlerin ve mahkemelerin dışarıdan hiçbir etki altında kalmadan karar vermesi.
* Kanun önünde eşitlik: Herkesin yasa karşısında eşit olması.
* Hukuki güvenlik: Bireylerin hukuki durumlarının öngörülebilir olması ve devlete güvenebilmesi.
* İdarenin yargısal denetimi: İdarenin tüm eylem ve işlemlerinin bağımsız mahkemelerce denetlenmesi.
Güncel tartışmalar bağlamında hukuk devleti ilkesinin önemi, özellikle yargı bağımsızlığına yönelik algı ve eleştiriler, kuvvetler ayrılığı ilkesinin dengesi ve temel hak ve özgürlüklerin korunması gibi konularda daha da belirginleşmektedir. Yargı kararlarının uygulanması, idarenin keyfi uygulamalardan kaçınması ve temel hakların sınırlanmasında ölçülülük ilkesine riayet edilmesi, hukuk devleti ilkesinin güçlü bir şekilde işlemesinin göstergeleridir.
Kuvvetler Ayrılığı ve Denetim Mekanizmaları
Soru 3: Türkiye'deki yürütme organının yapısı ve yetkileri 2017 Anayasa değişikliği sonrasında nasıl bir değişim geçirmiştir?
Cevap 3: 2017 Anayasa değişikliği ile Türkiye, Parlamenter Sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçmiştir. Bu değişikliklerle yürütme organının yapısı ve yetkileri köklü bir şekilde değişmiştir:
* Cumhurbaşkanı, Devlet Başkanıdır ve yürütme yetkisini tek başına kullanır. Başbakanlık makamı kaldırılmıştır.
* Cumhurbaşkanı, hem Devlet Başkanı hem de Hükümet Başkanı sıfatlarını taşır.
* Bakanlar Kurulunun yerine, Cumhurbaşkanı tarafından atanan ve görevden alınan Bakanlar görev yapar. Bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
* Cumhurbaşkanı, kararnameler çıkarabilir ve bu kararnameler kanunla çelişmemek kaydıyla kanun hükmündedir.
* Cumhurbaşkanı, yürütmeye ilişkin atamaları yapar, üst düzey kamu yöneticilerini atar.
* Cumhurbaşkanı, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir.
Bu değişiklikler, yürütme organında tek başlı bir yapı oluşturmuş ve Cumhurbaşkanının yetkilerini önemli ölçüde artırmıştır.
Soru 4: TBMM'nin Yasama yetkisinin genelliği ve asilliği ilkelerini açıklayınız.
Cevap 4:
* Yasama yetkisinin genelliği: TBMM'nin Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla, istediği her konuda kanun çıkarabilme yetkisidir. Konu sınırlaması bulunmamaktadır.
* Yasama yetkisinin asilliği (ilkelliği): Yasama yetkisinin, TBMM tarafından doğrudan, aracı bir işleme veya onaya gerek kalmadan kullanılmasıdır. Yani, kanun yapma yetkisi başka bir organın onayına veya talebine bağlı değildir; TBMM bu yetkisini doğrudan ve kendiliğinden kullanır. Bu ilke, TBMM'nin kanun yapma konusundaki bağımsızlığını vurgular.
Soru 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının kapsamı ve güncel istatistikler bağlamında önemi nedir?
Cevap 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiş ve 2012 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve ek protokolleriyle güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla, olağan kanun yollarının tüketilmesi sonrasında doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne başvurma imkanı tanır.
Kapsamı: Başvuru, AİHS ve ek protokolleri kapsamındaki temel hak ve özgürlüklerin ihlali iddiasıyla yapılabilir. Temel hak ve özgürlükler genel olarak yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, adil yargılanma hakkı, ifade özgürlüğü, mülkiyet hakkı gibi hakları içerir.
Önemi: Bireysel başvuru hakkı, temel hak ve özgürlüklerin korunmasında ikincil bir iç hukuk yolu sağlayarak, Anayasa Mahkemesi'nin bu alandaki rolünü güçlendirmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) giden başvuru sayısının azalmasına yardımcı olmayı hedeflemiştir. Güncel istatistikler, Anayasa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvuru sayısının oldukça yüksek olduğunu ve mahkemenin bu başvuruları karara bağlamada önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Bu durum, bireylerin hak arama özgürlüğü açısından önemli bir mekanizma olduğunun kanıtıdır.
Yargı ve Adalet Sistemi
Soru 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi ne anlama gelir ve bu ilkenin istisnaları var mıdır?
Cevap 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi, idarenin tüm eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu ifade eder. Yani, vatandaşlar idarenin herhangi bir işleminden veya eyleminden zarar gördüklerinde, haklarını aramak için bağımsız mahkemelere başvurabilirler. Bu ilke, hukuk devleti olmanın temel şartlarından biridir.
İstisnaları (Anayasa'da açıkça belirtilenler):
* Yüksek Askerî Şûra'nın kararları: Anayasa'da, Yüksek Askerî Şûra'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olduğu belirtilmiştir. (Anayasa m. 125)
* Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma dışındaki kararları: Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma cezası dışındaki kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır. (Anayasa m. 159)
Bu istisnalar, Anayasa'da açıkça belirtilmiştir ve sınırlı sayıdadır.
Soru 7: Hakim ve Savcıların teminatları nelerdir ve bunlar neden önemlidir?
Cevap 7: Hakim ve Savcıların teminatları, onların bağımsız ve tarafsız bir şekilde görev yapmalarını sağlamak amacıyla Anayasa tarafından sağlanan güvencelerdir:
* Azledilemezlik: Hakim ve savcılar, Anayasa ve kanunlarda gösterilen yaş haddinden önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması veya hakimlik ve savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giyme halleri dışında görevden alınamazlar.
* Nakledilemezlik: Kendi istekleri dışında veya kanunda belirtilen haller dışında başka bir yere nakledilemezler.
* Maaş ve Özlük Hakları: Görevleri sırasında maaş ve diğer özlük haklarında aleyhte değişiklik yapılamaz.
* Disiplin Cezaları: Hakim ve savcılara ilişkin disiplin cezaları, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından ve kanunda belirtilen usullere göre verilir.
Bu teminatlar, hakim ve savcıların siyasi ve idari baskılardan uzak kalarak, yalnızca Anayasa'ya, kanunlara ve vicdanlarına göre karar vermelerini sağlar. Bu durum, adil yargılanma hakkının ve hukuk devleti ilkesinin temelini oluşturur.
Soru 8: Yargı teşkilatında yer alan Yargıtay ve Danıştay'ın görevleri kısaca nelerdir?
Cevap 8:
* Yargıtay: Adliye mahkemelerince verilen kararların son inceleme merciidir. Hukuk ve ceza davalarında yerel mahkemelerin kararlarına karşı yapılan temyiz başvurularını inceler. Yargıtay'ın amacı, ülke genelinde hukukun birliğini ve istikrarını sağlamaktır.
* Danıştay: İdari yargı yerlerince verilen kararların son inceleme merciidir. İdari davalarda ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz başvurularını inceler. Aynı zamanda, kanunla gösterilen idari işlerde danışma görevi de yapar ve idari uyuşmazlıkları çözümlemekle görevlidir.
Anayasa Değişikliği Süreci ve Referandum
Soru 9: Anayasa değişikliği teklifinin TBMM'de kabul edilmesi için gerekli nitelikli çoğunluklar nelerdir ve halkoylamasına sunulma şartları nasıldır?
Cevap 9:
* Teklif: Anayasa değişikliği teklifi, TBMM üye tamsayısının en az üçte biri (200 milletvekili) tarafından yapılabilir.
* Kabul:
* Teklifin kabulü için TBMM üye tamsayısının en az beşte üçünün (360 milletvekili) gizli oyu gerekir.
* Eğer teklif, üçte iki (400 milletvekili) veya daha fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı isterse halkoylamasına sunar veya doğrudan yayımlar.
* Eğer teklif, beşte üçten az ancak üçte ikiden (360-399 arası) fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bu değişikliği zorunlu olarak halkoylamasına sunar.
* Yürürlüğe Giriş: Halkoylamasına sunulan Anayasa değişiklikleri, halkoylamasında geçerli oyların salt çoğunluğunun (yüzde 50 artı bir) kabulüyle yürürlüğe girer. Doğrudan yayımlananlar ise Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Güncel Notlar ve Yazı İşleri Müdürlüğü ile İlişkisi
Soru 10: Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından Anayasa'daki adil yargılanma hakkı ilkesinin önemi nedir?
Cevap 10: Adil yargılanma hakkı, Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınmıştır ve herkesin iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğunu belirtir. Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından bu ilke son derece önemlidir çünkü:
* Duruşma ve İşlemlerin Şeffaflığı: Duruşmaların kamuya açık yapılması, kararların herkes tarafından anlaşılır olması ve yargılama süreçlerinin şeffaf yürütülmesi, adil yargılanma hakkının temelidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, duruşma zaptlarının doğru ve eksiksiz tutulması, tebligatların usulüne uygun yapılması gibi süreçlerle şeffaflığı sağlar.
* Hak Arama Hürriyeti: Bireylerin mahkemelere serbestçe başvurabilmesi, dilekçelerini sunabilmesi ve hukuki yardım alabilmesi bu hakkın bir parçasıdır. Yazı İşleri Müdürlüğü, dilekçelerin kabulü, dava dosyalarının düzenlenmesi ve taraflara bilgi sağlanması gibi görevlerle bu hürriyetin kullanımını kolaylaştırır.
* Hızlı Yargılama: Davaların makul sürede sonuçlandırılması adil yargılanmanın bir gereğidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dosya takibi, evrak akışı ve duruşma günlerinin belirlenmesinde süreçlerin hızlanmasına katkı sağlar.
* Gizlilik ve Mahremiyetin Korunması: Adil yargılanma hakkı, aynı zamanda kişisel verilerin ve yargılama sürecine ilişkin hassas bilgilerin gizliliğinin korunmasını da içerir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dava dosyalarındaki bilgilerin yetkisiz kişilerle paylaşılmaması, kişisel verilerin korunması ve sır saklama yükümlülüğü ile bu ilkeye hizmet eder.
Yazı İşleri Müdürü, yargısal süreçlerin doğru, hızlı ve şeffaf bir şekilde işlemesini sağlayarak, Anayasa'daki adil yargılanma hakkının hayata geçirilmesinde kritik bir role sahiptir.
" inertia>
* Madde 2: "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir." Bu madde, devletin temel niteliklerini (demokratik, laik, sosyal, hukuk devleti) tanımlar ve bunlar değiştirilemez.
* Madde 3: "Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî Marşı 'İstiklal Marşı'dır. Başkenti Ankara’dır." Bu madde ise devletin bütünlüğünü, dilini, bayrağını, milli marşını ve başkentini güvence altına alır.
Bu hükümlerin önemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu değerlerini ve temel kimliğini oluşturmalarıdır. Anayasa koyucu, bu maddelerin değiştirilemezliğini güvence altına alarak, devletin varoluşsal niteliklerini ve temel felsefesini koruma altına almıştır. Bu maddeler, Anayasa'nın genel çerçevesini ve devletin yönelimini belirler.
Soru 2: Türkiye'de Hukuk Devleti ilkesinin gerekleri ve güncel tartışmalar bağlamında önemi nedir?
Cevap 2: Hukuk Devleti ilkesi, devletin tüm eylem ve işlemlerinde hukuka bağlı kalmasını, vatandaşların hukuki güvenlik içinde yaşamasını ve idarenin yargı denetimine tabi olmasını ifade eder. Gerekleri şunlardır:
* Yasaların üstünlüğü: Hiçbir kişi veya kurum, yasaların üzerinde değildir.
* Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı: Hakimlerin ve mahkemelerin dışarıdan hiçbir etki altında kalmadan karar vermesi.
* Kanun önünde eşitlik: Herkesin yasa karşısında eşit olması.
* Hukuki güvenlik: Bireylerin hukuki durumlarının öngörülebilir olması ve devlete güvenebilmesi.
* İdarenin yargısal denetimi: İdarenin tüm eylem ve işlemlerinin bağımsız mahkemelerce denetlenmesi.
Güncel tartışmalar bağlamında hukuk devleti ilkesinin önemi, özellikle yargı bağımsızlığına yönelik algı ve eleştiriler, kuvvetler ayrılığı ilkesinin dengesi ve temel hak ve özgürlüklerin korunması gibi konularda daha da belirginleşmektedir. Yargı kararlarının uygulanması, idarenin keyfi uygulamalardan kaçınması ve temel hakların sınırlanmasında ölçülülük ilkesine riayet edilmesi, hukuk devleti ilkesinin güçlü bir şekilde işlemesinin göstergeleridir.
Kuvvetler Ayrılığı ve Denetim Mekanizmaları
Soru 3: Türkiye'deki yürütme organının yapısı ve yetkileri 2017 Anayasa değişikliği sonrasında nasıl bir değişim geçirmiştir?
Cevap 3: 2017 Anayasa değişikliği ile Türkiye, Parlamenter Sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçmiştir. Bu değişikliklerle yürütme organının yapısı ve yetkileri köklü bir şekilde değişmiştir:
* Cumhurbaşkanı, Devlet Başkanıdır ve yürütme yetkisini tek başına kullanır. Başbakanlık makamı kaldırılmıştır.
* Cumhurbaşkanı, hem Devlet Başkanı hem de Hükümet Başkanı sıfatlarını taşır.
* Bakanlar Kurulunun yerine, Cumhurbaşkanı tarafından atanan ve görevden alınan Bakanlar görev yapar. Bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
* Cumhurbaşkanı, kararnameler çıkarabilir ve bu kararnameler kanunla çelişmemek kaydıyla kanun hükmündedir.
* Cumhurbaşkanı, yürütmeye ilişkin atamaları yapar, üst düzey kamu yöneticilerini atar.
* Cumhurbaşkanı, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir.
Bu değişiklikler, yürütme organında tek başlı bir yapı oluşturmuş ve Cumhurbaşkanının yetkilerini önemli ölçüde artırmıştır.
Soru 4: TBMM'nin Yasama yetkisinin genelliği ve asilliği ilkelerini açıklayınız.
Cevap 4:
* Yasama yetkisinin genelliği: TBMM'nin Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla, istediği her konuda kanun çıkarabilme yetkisidir. Konu sınırlaması bulunmamaktadır.
* Yasama yetkisinin asilliği (ilkelliği): Yasama yetkisinin, TBMM tarafından doğrudan, aracı bir işleme veya onaya gerek kalmadan kullanılmasıdır. Yani, kanun yapma yetkisi başka bir organın onayına veya talebine bağlı değildir; TBMM bu yetkisini doğrudan ve kendiliğinden kullanır. Bu ilke, TBMM'nin kanun yapma konusundaki bağımsızlığını vurgular.
Soru 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının kapsamı ve güncel istatistikler bağlamında önemi nedir?
Cevap 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiş ve 2012 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve ek protokolleriyle güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla, olağan kanun yollarının tüketilmesi sonrasında doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne başvurma imkanı tanır.
Kapsamı: Başvuru, AİHS ve ek protokolleri kapsamındaki temel hak ve özgürlüklerin ihlali iddiasıyla yapılabilir. Temel hak ve özgürlükler genel olarak yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, adil yargılanma hakkı, ifade özgürlüğü, mülkiyet hakkı gibi hakları içerir.
Önemi: Bireysel başvuru hakkı, temel hak ve özgürlüklerin korunmasında ikincil bir iç hukuk yolu sağlayarak, Anayasa Mahkemesi'nin bu alandaki rolünü güçlendirmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) giden başvuru sayısının azalmasına yardımcı olmayı hedeflemiştir. Güncel istatistikler, Anayasa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvuru sayısının oldukça yüksek olduğunu ve mahkemenin bu başvuruları karara bağlamada önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Bu durum, bireylerin hak arama özgürlüğü açısından önemli bir mekanizma olduğunun kanıtıdır.
Yargı ve Adalet Sistemi
Soru 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi ne anlama gelir ve bu ilkenin istisnaları var mıdır?
Cevap 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi, idarenin tüm eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu ifade eder. Yani, vatandaşlar idarenin herhangi bir işleminden veya eyleminden zarar gördüklerinde, haklarını aramak için bağımsız mahkemelere başvurabilirler. Bu ilke, hukuk devleti olmanın temel şartlarından biridir.
İstisnaları (Anayasa'da açıkça belirtilenler):
* Yüksek Askerî Şûra'nın kararları: Anayasa'da, Yüksek Askerî Şûra'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olduğu belirtilmiştir. (Anayasa m. 125)
* Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma dışındaki kararları: Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma cezası dışındaki kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır. (Anayasa m. 159)
Bu istisnalar, Anayasa'da açıkça belirtilmiştir ve sınırlı sayıdadır.
Soru 7: Hakim ve Savcıların teminatları nelerdir ve bunlar neden önemlidir?
Cevap 7: Hakim ve Savcıların teminatları, onların bağımsız ve tarafsız bir şekilde görev yapmalarını sağlamak amacıyla Anayasa tarafından sağlanan güvencelerdir:
* Azledilemezlik: Hakim ve savcılar, Anayasa ve kanunlarda gösterilen yaş haddinden önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması veya hakimlik ve savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giyme halleri dışında görevden alınamazlar.
* Nakledilemezlik: Kendi istekleri dışında veya kanunda belirtilen haller dışında başka bir yere nakledilemezler.
* Maaş ve Özlük Hakları: Görevleri sırasında maaş ve diğer özlük haklarında aleyhte değişiklik yapılamaz.
* Disiplin Cezaları: Hakim ve savcılara ilişkin disiplin cezaları, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından ve kanunda belirtilen usullere göre verilir.
Bu teminatlar, hakim ve savcıların siyasi ve idari baskılardan uzak kalarak, yalnızca Anayasa'ya, kanunlara ve vicdanlarına göre karar vermelerini sağlar. Bu durum, adil yargılanma hakkının ve hukuk devleti ilkesinin temelini oluşturur.
Soru 8: Yargı teşkilatında yer alan Yargıtay ve Danıştay'ın görevleri kısaca nelerdir?
Cevap 8:
* Yargıtay: Adliye mahkemelerince verilen kararların son inceleme merciidir. Hukuk ve ceza davalarında yerel mahkemelerin kararlarına karşı yapılan temyiz başvurularını inceler. Yargıtay'ın amacı, ülke genelinde hukukun birliğini ve istikrarını sağlamaktır.
* Danıştay: İdari yargı yerlerince verilen kararların son inceleme merciidir. İdari davalarda ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz başvurularını inceler. Aynı zamanda, kanunla gösterilen idari işlerde danışma görevi de yapar ve idari uyuşmazlıkları çözümlemekle görevlidir.
Anayasa Değişikliği Süreci ve Referandum
Soru 9: Anayasa değişikliği teklifinin TBMM'de kabul edilmesi için gerekli nitelikli çoğunluklar nelerdir ve halkoylamasına sunulma şartları nasıldır?
Cevap 9:
* Teklif: Anayasa değişikliği teklifi, TBMM üye tamsayısının en az üçte biri (200 milletvekili) tarafından yapılabilir.
* Kabul:
* Teklifin kabulü için TBMM üye tamsayısının en az beşte üçünün (360 milletvekili) gizli oyu gerekir.
* Eğer teklif, üçte iki (400 milletvekili) veya daha fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı isterse halkoylamasına sunar veya doğrudan yayımlar.
* Eğer teklif, beşte üçten az ancak üçte ikiden (360-399 arası) fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bu değişikliği zorunlu olarak halkoylamasına sunar.
* Yürürlüğe Giriş: Halkoylamasına sunulan Anayasa değişiklikleri, halkoylamasında geçerli oyların salt çoğunluğunun (yüzde 50 artı bir) kabulüyle yürürlüğe girer. Doğrudan yayımlananlar ise Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Güncel Notlar ve Yazı İşleri Müdürlüğü ile İlişkisi
Soru 10: Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından Anayasa'daki adil yargılanma hakkı ilkesinin önemi nedir?
Cevap 10: Adil yargılanma hakkı, Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınmıştır ve herkesin iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğunu belirtir. Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından bu ilke son derece önemlidir çünkü:
* Duruşma ve İşlemlerin Şeffaflığı: Duruşmaların kamuya açık yapılması, kararların herkes tarafından anlaşılır olması ve yargılama süreçlerinin şeffaf yürütülmesi, adil yargılanma hakkının temelidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, duruşma zaptlarının doğru ve eksiksiz tutulması, tebligatların usulüne uygun yapılması gibi süreçlerle şeffaflığı sağlar.
* Hak Arama Hürriyeti: Bireylerin mahkemelere serbestçe başvurabilmesi, dilekçelerini sunabilmesi ve hukuki yardım alabilmesi bu hakkın bir parçasıdır. Yazı İşleri Müdürlüğü, dilekçelerin kabulü, dava dosyalarının düzenlenmesi ve taraflara bilgi sağlanması gibi görevlerle bu hürriyetin kullanımını kolaylaştırır.
* Hızlı Yargılama: Davaların makul sürede sonuçlandırılması adil yargılanmanın bir gereğidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dosya takibi, evrak akışı ve duruşma günlerinin belirlenmesinde süreçlerin hızlanmasına katkı sağlar.
* Gizlilik ve Mahremiyetin Korunması: Adil yargılanma hakkı, aynı zamanda kişisel verilerin ve yargılama sürecine ilişkin hassas bilgilerin gizliliğinin korunmasını da içerir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dava dosyalarındaki bilgilerin yetkisiz kişilerle paylaşılmaması, kişisel verilerin korunması ve sır saklama yükümlülüğü ile bu ilkeye hizmet eder.
Yazı İşleri Müdürü, yargısal süreçlerin doğru, hızlı ve şeffaf bir şekilde işlemesini sağlayarak, Anayasa'daki adil yargılanma hakkının hayata geçirilmesinde kritik bir role sahiptir.
" inertia>
* Madde 2: "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir." Bu madde, devletin temel niteliklerini (demokratik, laik, sosyal, hukuk devleti) tanımlar ve bunlar değiştirilemez.
* Madde 3: "Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî Marşı 'İstiklal Marşı'dır. Başkenti Ankara’dır." Bu madde ise devletin bütünlüğünü, dilini, bayrağını, milli marşını ve başkentini güvence altına alır.
Bu hükümlerin önemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu değerlerini ve temel kimliğini oluşturmalarıdır. Anayasa koyucu, bu maddelerin değiştirilemezliğini güvence altına alarak, devletin varoluşsal niteliklerini ve temel felsefesini koruma altına almıştır. Bu maddeler, Anayasa'nın genel çerçevesini ve devletin yönelimini belirler.
Soru 2: Türkiye'de Hukuk Devleti ilkesinin gerekleri ve güncel tartışmalar bağlamında önemi nedir?
Cevap 2: Hukuk Devleti ilkesi, devletin tüm eylem ve işlemlerinde hukuka bağlı kalmasını, vatandaşların hukuki güvenlik içinde yaşamasını ve idarenin yargı denetimine tabi olmasını ifade eder. Gerekleri şunlardır:
* Yasaların üstünlüğü: Hiçbir kişi veya kurum, yasaların üzerinde değildir.
* Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı: Hakimlerin ve mahkemelerin dışarıdan hiçbir etki altında kalmadan karar vermesi.
* Kanun önünde eşitlik: Herkesin yasa karşısında eşit olması.
* Hukuki güvenlik: Bireylerin hukuki durumlarının öngörülebilir olması ve devlete güvenebilmesi.
* İdarenin yargısal denetimi: İdarenin tüm eylem ve işlemlerinin bağımsız mahkemelerce denetlenmesi.
Güncel tartışmalar bağlamında hukuk devleti ilkesinin önemi, özellikle yargı bağımsızlığına yönelik algı ve eleştiriler, kuvvetler ayrılığı ilkesinin dengesi ve temel hak ve özgürlüklerin korunması gibi konularda daha da belirginleşmektedir. Yargı kararlarının uygulanması, idarenin keyfi uygulamalardan kaçınması ve temel hakların sınırlanmasında ölçülülük ilkesine riayet edilmesi, hukuk devleti ilkesinin güçlü bir şekilde işlemesinin göstergeleridir.
Kuvvetler Ayrılığı ve Denetim Mekanizmaları
Soru 3: Türkiye'deki yürütme organının yapısı ve yetkileri 2017 Anayasa değişikliği sonrasında nasıl bir değişim geçirmiştir?
Cevap 3: 2017 Anayasa değişikliği ile Türkiye, Parlamenter Sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçmiştir. Bu değişikliklerle yürütme organının yapısı ve yetkileri köklü bir şekilde değişmiştir:
* Cumhurbaşkanı, Devlet Başkanıdır ve yürütme yetkisini tek başına kullanır. Başbakanlık makamı kaldırılmıştır.
* Cumhurbaşkanı, hem Devlet Başkanı hem de Hükümet Başkanı sıfatlarını taşır.
* Bakanlar Kurulunun yerine, Cumhurbaşkanı tarafından atanan ve görevden alınan Bakanlar görev yapar. Bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
* Cumhurbaşkanı, kararnameler çıkarabilir ve bu kararnameler kanunla çelişmemek kaydıyla kanun hükmündedir.
* Cumhurbaşkanı, yürütmeye ilişkin atamaları yapar, üst düzey kamu yöneticilerini atar.
* Cumhurbaşkanı, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir.
Bu değişiklikler, yürütme organında tek başlı bir yapı oluşturmuş ve Cumhurbaşkanının yetkilerini önemli ölçüde artırmıştır.
Soru 4: TBMM'nin Yasama yetkisinin genelliği ve asilliği ilkelerini açıklayınız.
Cevap 4:
* Yasama yetkisinin genelliği: TBMM'nin Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla, istediği her konuda kanun çıkarabilme yetkisidir. Konu sınırlaması bulunmamaktadır.
* Yasama yetkisinin asilliği (ilkelliği): Yasama yetkisinin, TBMM tarafından doğrudan, aracı bir işleme veya onaya gerek kalmadan kullanılmasıdır. Yani, kanun yapma yetkisi başka bir organın onayına veya talebine bağlı değildir; TBMM bu yetkisini doğrudan ve kendiliğinden kullanır. Bu ilke, TBMM'nin kanun yapma konusundaki bağımsızlığını vurgular.
Soru 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının kapsamı ve güncel istatistikler bağlamında önemi nedir?
Cevap 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiş ve 2012 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve ek protokolleriyle güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla, olağan kanun yollarının tüketilmesi sonrasında doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne başvurma imkanı tanır.
Kapsamı: Başvuru, AİHS ve ek protokolleri kapsamındaki temel hak ve özgürlüklerin ihlali iddiasıyla yapılabilir. Temel hak ve özgürlükler genel olarak yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, adil yargılanma hakkı, ifade özgürlüğü, mülkiyet hakkı gibi hakları içerir.
Önemi: Bireysel başvuru hakkı, temel hak ve özgürlüklerin korunmasında ikincil bir iç hukuk yolu sağlayarak, Anayasa Mahkemesi'nin bu alandaki rolünü güçlendirmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) giden başvuru sayısının azalmasına yardımcı olmayı hedeflemiştir. Güncel istatistikler, Anayasa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvuru sayısının oldukça yüksek olduğunu ve mahkemenin bu başvuruları karara bağlamada önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Bu durum, bireylerin hak arama özgürlüğü açısından önemli bir mekanizma olduğunun kanıtıdır.
Yargı ve Adalet Sistemi
Soru 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi ne anlama gelir ve bu ilkenin istisnaları var mıdır?
Cevap 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi, idarenin tüm eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu ifade eder. Yani, vatandaşlar idarenin herhangi bir işleminden veya eyleminden zarar gördüklerinde, haklarını aramak için bağımsız mahkemelere başvurabilirler. Bu ilke, hukuk devleti olmanın temel şartlarından biridir.
İstisnaları (Anayasa'da açıkça belirtilenler):
* Yüksek Askerî Şûra'nın kararları: Anayasa'da, Yüksek Askerî Şûra'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olduğu belirtilmiştir. (Anayasa m. 125)
* Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma dışındaki kararları: Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma cezası dışındaki kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır. (Anayasa m. 159)
Bu istisnalar, Anayasa'da açıkça belirtilmiştir ve sınırlı sayıdadır.
Soru 7: Hakim ve Savcıların teminatları nelerdir ve bunlar neden önemlidir?
Cevap 7: Hakim ve Savcıların teminatları, onların bağımsız ve tarafsız bir şekilde görev yapmalarını sağlamak amacıyla Anayasa tarafından sağlanan güvencelerdir:
* Azledilemezlik: Hakim ve savcılar, Anayasa ve kanunlarda gösterilen yaş haddinden önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması veya hakimlik ve savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giyme halleri dışında görevden alınamazlar.
* Nakledilemezlik: Kendi istekleri dışında veya kanunda belirtilen haller dışında başka bir yere nakledilemezler.
* Maaş ve Özlük Hakları: Görevleri sırasında maaş ve diğer özlük haklarında aleyhte değişiklik yapılamaz.
* Disiplin Cezaları: Hakim ve savcılara ilişkin disiplin cezaları, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından ve kanunda belirtilen usullere göre verilir.
Bu teminatlar, hakim ve savcıların siyasi ve idari baskılardan uzak kalarak, yalnızca Anayasa'ya, kanunlara ve vicdanlarına göre karar vermelerini sağlar. Bu durum, adil yargılanma hakkının ve hukuk devleti ilkesinin temelini oluşturur.
Soru 8: Yargı teşkilatında yer alan Yargıtay ve Danıştay'ın görevleri kısaca nelerdir?
Cevap 8:
* Yargıtay: Adliye mahkemelerince verilen kararların son inceleme merciidir. Hukuk ve ceza davalarında yerel mahkemelerin kararlarına karşı yapılan temyiz başvurularını inceler. Yargıtay'ın amacı, ülke genelinde hukukun birliğini ve istikrarını sağlamaktır.
* Danıştay: İdari yargı yerlerince verilen kararların son inceleme merciidir. İdari davalarda ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz başvurularını inceler. Aynı zamanda, kanunla gösterilen idari işlerde danışma görevi de yapar ve idari uyuşmazlıkları çözümlemekle görevlidir.
Anayasa Değişikliği Süreci ve Referandum
Soru 9: Anayasa değişikliği teklifinin TBMM'de kabul edilmesi için gerekli nitelikli çoğunluklar nelerdir ve halkoylamasına sunulma şartları nasıldır?
Cevap 9:
* Teklif: Anayasa değişikliği teklifi, TBMM üye tamsayısının en az üçte biri (200 milletvekili) tarafından yapılabilir.
* Kabul:
* Teklifin kabulü için TBMM üye tamsayısının en az beşte üçünün (360 milletvekili) gizli oyu gerekir.
* Eğer teklif, üçte iki (400 milletvekili) veya daha fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı isterse halkoylamasına sunar veya doğrudan yayımlar.
* Eğer teklif, beşte üçten az ancak üçte ikiden (360-399 arası) fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bu değişikliği zorunlu olarak halkoylamasına sunar.
* Yürürlüğe Giriş: Halkoylamasına sunulan Anayasa değişiklikleri, halkoylamasında geçerli oyların salt çoğunluğunun (yüzde 50 artı bir) kabulüyle yürürlüğe girer. Doğrudan yayımlananlar ise Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Güncel Notlar ve Yazı İşleri Müdürlüğü ile İlişkisi
Soru 10: Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından Anayasa'daki adil yargılanma hakkı ilkesinin önemi nedir?
Cevap 10: Adil yargılanma hakkı, Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınmıştır ve herkesin iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğunu belirtir. Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından bu ilke son derece önemlidir çünkü:
* Duruşma ve İşlemlerin Şeffaflığı: Duruşmaların kamuya açık yapılması, kararların herkes tarafından anlaşılır olması ve yargılama süreçlerinin şeffaf yürütülmesi, adil yargılanma hakkının temelidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, duruşma zaptlarının doğru ve eksiksiz tutulması, tebligatların usulüne uygun yapılması gibi süreçlerle şeffaflığı sağlar.
* Hak Arama Hürriyeti: Bireylerin mahkemelere serbestçe başvurabilmesi, dilekçelerini sunabilmesi ve hukuki yardım alabilmesi bu hakkın bir parçasıdır. Yazı İşleri Müdürlüğü, dilekçelerin kabulü, dava dosyalarının düzenlenmesi ve taraflara bilgi sağlanması gibi görevlerle bu hürriyetin kullanımını kolaylaştırır.
* Hızlı Yargılama: Davaların makul sürede sonuçlandırılması adil yargılanmanın bir gereğidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dosya takibi, evrak akışı ve duruşma günlerinin belirlenmesinde süreçlerin hızlanmasına katkı sağlar.
* Gizlilik ve Mahremiyetin Korunması: Adil yargılanma hakkı, aynı zamanda kişisel verilerin ve yargılama sürecine ilişkin hassas bilgilerin gizliliğinin korunmasını da içerir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dava dosyalarındaki bilgilerin yetkisiz kişilerle paylaşılmaması, kişisel verilerin korunması ve sır saklama yükümlülüğü ile bu ilkeye hizmet eder.
Yazı İşleri Müdürü, yargısal süreçlerin doğru, hızlı ve şeffaf bir şekilde işlemesini sağlayarak, Anayasa'daki adil yargılanma hakkının hayata geçirilmesinde kritik bir role sahiptir.
" inertia>
Yazı İşleri Müdürlüğü Sınavı İçin Güncel ve Detaylı Anayasa Bilgileri: Soru-Cevap - Hukuk Cemiyeti - Hukuk Cemiyeti
Görevde Yükselme Sınavı Soru ve Not Paylaşımları14 dakika okuma
Yazı İşleri Müdürlüğü Sınavı İçin Güncel ve Detaylı Anayasa Bilgileri: Soru-Cevap
Yazı İşleri Müdürlüğü Sınavı İçin Güncel ve Detaylı Anayasa Bilgileri: Soru-Cevap
Yazı İşleri Müdürlüğü görevi, hukuki süreçlerin temel direklerinden biridir ve bu görevin güncel Anayasa bilgisiyle desteklenmesi elzemdir. Bu çalışma kağıdı, güncel gelişmeleri de göz önünde bulundurarak Anayasa'ya dair daha detaylı ve sınavda karşınıza çıkabilecek nitelikteki soru-cevapları içermektedir.
Temel Kavramlar ve Güncel Tartışmalar
Soru 1: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın değiştirilemez hükümleri (ilk üç madde) nelerdir ve bu hükümlerin önemi nedir?
Cevap 1: Anayasa'nın değiştirilemez ilk üç maddesi şunlardır:
* Madde 1: "Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir." Bu, devletin yönetim biçiminin Cumhuriyet olduğunu ve bunun değiştirilemeyeceğini belirtir.
* Madde 2: "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir." Bu madde, devletin temel niteliklerini (demokratik, laik, sosyal, hukuk devleti) tanımlar ve bunlar değiştirilemez.
* Madde 3: "Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî Marşı 'İstiklal Marşı'dır. Başkenti Ankara’dır." Bu madde ise devletin bütünlüğünü, dilini, bayrağını, milli marşını ve başkentini güvence altına alır.
Bu hükümlerin önemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu değerlerini ve temel kimliğini oluşturmalarıdır. Anayasa koyucu, bu maddelerin değiştirilemezliğini güvence altına alarak, devletin varoluşsal niteliklerini ve temel felsefesini koruma altına almıştır. Bu maddeler, Anayasa'nın genel çerçevesini ve devletin yönelimini belirler.
Soru 2: Türkiye'de Hukuk Devleti ilkesinin gerekleri ve güncel tartışmalar bağlamında önemi nedir?
Cevap 2: Hukuk Devleti ilkesi, devletin tüm eylem ve işlemlerinde hukuka bağlı kalmasını, vatandaşların hukuki güvenlik içinde yaşamasını ve idarenin yargı denetimine tabi olmasını ifade eder. Gerekleri şunlardır:
* Yasaların üstünlüğü: Hiçbir kişi veya kurum, yasaların üzerinde değildir.
* Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı: Hakimlerin ve mahkemelerin dışarıdan hiçbir etki altında kalmadan karar vermesi.
* Kanun önünde eşitlik: Herkesin yasa karşısında eşit olması.
* Hukuki güvenlik: Bireylerin hukuki durumlarının öngörülebilir olması ve devlete güvenebilmesi.
* İdarenin yargısal denetimi: İdarenin tüm eylem ve işlemlerinin bağımsız mahkemelerce denetlenmesi.
Güncel tartışmalar bağlamında hukuk devleti ilkesinin önemi, özellikle yargı bağımsızlığına yönelik algı ve eleştiriler, kuvvetler ayrılığı ilkesinin dengesi ve temel hak ve özgürlüklerin korunması gibi konularda daha da belirginleşmektedir. Yargı kararlarının uygulanması, idarenin keyfi uygulamalardan kaçınması ve temel hakların sınırlanmasında ölçülülük ilkesine riayet edilmesi, hukuk devleti ilkesinin güçlü bir şekilde işlemesinin göstergeleridir.
Kuvvetler Ayrılığı ve Denetim Mekanizmaları
Soru 3: Türkiye'deki yürütme organının yapısı ve yetkileri 2017 Anayasa değişikliği sonrasında nasıl bir değişim geçirmiştir?
Cevap 3: 2017 Anayasa değişikliği ile Türkiye, Parlamenter Sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçmiştir. Bu değişikliklerle yürütme organının yapısı ve yetkileri köklü bir şekilde değişmiştir:
* Cumhurbaşkanı, Devlet Başkanıdır ve yürütme yetkisini tek başına kullanır. Başbakanlık makamı kaldırılmıştır.
* Cumhurbaşkanı, hem Devlet Başkanı hem de Hükümet Başkanı sıfatlarını taşır.
* Bakanlar Kurulunun yerine, Cumhurbaşkanı tarafından atanan ve görevden alınan Bakanlar görev yapar. Bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur.
* Cumhurbaşkanı, kararnameler çıkarabilir ve bu kararnameler kanunla çelişmemek kaydıyla kanun hükmündedir.
* Cumhurbaşkanı, yürütmeye ilişkin atamaları yapar, üst düzey kamu yöneticilerini atar.
* Cumhurbaşkanı, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir.
Bu değişiklikler, yürütme organında tek başlı bir yapı oluşturmuş ve Cumhurbaşkanının yetkilerini önemli ölçüde artırmıştır.
Soru 4: TBMM'nin Yasama yetkisinin genelliği ve asilliği ilkelerini açıklayınız.
Cevap 4:
* Yasama yetkisinin genelliği: TBMM'nin Anayasa'ya aykırı olmamak kaydıyla, istediği her konuda kanun çıkarabilme yetkisidir. Konu sınırlaması bulunmamaktadır.
* Yasama yetkisinin asilliği (ilkelliği): Yasama yetkisinin, TBMM tarafından doğrudan, aracı bir işleme veya onaya gerek kalmadan kullanılmasıdır. Yani, kanun yapma yetkisi başka bir organın onayına veya talebine bağlı değildir; TBMM bu yetkisini doğrudan ve kendiliğinden kullanır. Bu ilke, TBMM'nin kanun yapma konusundaki bağımsızlığını vurgular.
Soru 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının kapsamı ve güncel istatistikler bağlamında önemi nedir?
Cevap 5: Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı, 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiş ve 2012 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve ek protokolleriyle güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla, olağan kanun yollarının tüketilmesi sonrasında doğrudan Anayasa Mahkemesi'ne başvurma imkanı tanır.
Kapsamı: Başvuru, AİHS ve ek protokolleri kapsamındaki temel hak ve özgürlüklerin ihlali iddiasıyla yapılabilir. Temel hak ve özgürlükler genel olarak yaşam hakkı, kişi özgürlüğü ve güvenliği, adil yargılanma hakkı, ifade özgürlüğü, mülkiyet hakkı gibi hakları içerir.
Önemi: Bireysel başvuru hakkı, temel hak ve özgürlüklerin korunmasında ikincil bir iç hukuk yolu sağlayarak, Anayasa Mahkemesi'nin bu alandaki rolünü güçlendirmiştir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) giden başvuru sayısının azalmasına yardımcı olmayı hedeflemiştir. Güncel istatistikler, Anayasa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvuru sayısının oldukça yüksek olduğunu ve mahkemenin bu başvuruları karara bağlamada önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Bu durum, bireylerin hak arama özgürlüğü açısından önemli bir mekanizma olduğunun kanıtıdır.
Yargı ve Adalet Sistemi
Soru 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi ne anlama gelir ve bu ilkenin istisnaları var mıdır?
Cevap 6: Yargı yolunun açık olması ilkesi, idarenin tüm eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu ifade eder. Yani, vatandaşlar idarenin herhangi bir işleminden veya eyleminden zarar gördüklerinde, haklarını aramak için bağımsız mahkemelere başvurabilirler. Bu ilke, hukuk devleti olmanın temel şartlarından biridir.
İstisnaları (Anayasa'da açıkça belirtilenler):
* Yüksek Askerî Şûra'nın kararları: Anayasa'da, Yüksek Askerî Şûra'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolunun kapalı olduğu belirtilmiştir. (Anayasa m. 125)
* Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma dışındaki kararları: Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun meslekten çıkarma cezası dışındaki kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır. (Anayasa m. 159)
Bu istisnalar, Anayasa'da açıkça belirtilmiştir ve sınırlı sayıdadır.
Soru 7: Hakim ve Savcıların teminatları nelerdir ve bunlar neden önemlidir?
Cevap 7: Hakim ve Savcıların teminatları, onların bağımsız ve tarafsız bir şekilde görev yapmalarını sağlamak amacıyla Anayasa tarafından sağlanan güvencelerdir:
* Azledilemezlik: Hakim ve savcılar, Anayasa ve kanunlarda gösterilen yaş haddinden önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması veya hakimlik ve savcılık mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giyme halleri dışında görevden alınamazlar.
* Nakledilemezlik: Kendi istekleri dışında veya kanunda belirtilen haller dışında başka bir yere nakledilemezler.
* Maaş ve Özlük Hakları: Görevleri sırasında maaş ve diğer özlük haklarında aleyhte değişiklik yapılamaz.
* Disiplin Cezaları: Hakim ve savcılara ilişkin disiplin cezaları, Hakimler ve Savcılar Kurulu tarafından ve kanunda belirtilen usullere göre verilir.
Bu teminatlar, hakim ve savcıların siyasi ve idari baskılardan uzak kalarak, yalnızca Anayasa'ya, kanunlara ve vicdanlarına göre karar vermelerini sağlar. Bu durum, adil yargılanma hakkının ve hukuk devleti ilkesinin temelini oluşturur.
Soru 8: Yargı teşkilatında yer alan Yargıtay ve Danıştay'ın görevleri kısaca nelerdir?
Cevap 8:
* Yargıtay: Adliye mahkemelerince verilen kararların son inceleme merciidir. Hukuk ve ceza davalarında yerel mahkemelerin kararlarına karşı yapılan temyiz başvurularını inceler. Yargıtay'ın amacı, ülke genelinde hukukun birliğini ve istikrarını sağlamaktır.
* Danıştay: İdari yargı yerlerince verilen kararların son inceleme merciidir. İdari davalarda ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların temyiz başvurularını inceler. Aynı zamanda, kanunla gösterilen idari işlerde danışma görevi de yapar ve idari uyuşmazlıkları çözümlemekle görevlidir.
Anayasa Değişikliği Süreci ve Referandum
Soru 9: Anayasa değişikliği teklifinin TBMM'de kabul edilmesi için gerekli nitelikli çoğunluklar nelerdir ve halkoylamasına sunulma şartları nasıldır?
Cevap 9:
* Teklif: Anayasa değişikliği teklifi, TBMM üye tamsayısının en az üçte biri (200 milletvekili) tarafından yapılabilir.
* Kabul:
* Teklifin kabulü için TBMM üye tamsayısının en az beşte üçünün (360 milletvekili) gizli oyu gerekir.
* Eğer teklif, üçte iki (400 milletvekili) veya daha fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı isterse halkoylamasına sunar veya doğrudan yayımlar.
* Eğer teklif, beşte üçten az ancak üçte ikiden (360-399 arası) fazla oyla kabul edilirse, Cumhurbaşkanı bu değişikliği zorunlu olarak halkoylamasına sunar.
* Yürürlüğe Giriş: Halkoylamasına sunulan Anayasa değişiklikleri, halkoylamasında geçerli oyların salt çoğunluğunun (yüzde 50 artı bir) kabulüyle yürürlüğe girer. Doğrudan yayımlananlar ise Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Güncel Notlar ve Yazı İşleri Müdürlüğü ile İlişkisi
Soru 10: Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından Anayasa'daki adil yargılanma hakkı ilkesinin önemi nedir?
Cevap 10: Adil yargılanma hakkı, Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınmıştır ve herkesin iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olduğunu belirtir. Yazı İşleri Müdürlüğü görevi açısından bu ilke son derece önemlidir çünkü:
* Duruşma ve İşlemlerin Şeffaflığı: Duruşmaların kamuya açık yapılması, kararların herkes tarafından anlaşılır olması ve yargılama süreçlerinin şeffaf yürütülmesi, adil yargılanma hakkının temelidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, duruşma zaptlarının doğru ve eksiksiz tutulması, tebligatların usulüne uygun yapılması gibi süreçlerle şeffaflığı sağlar.
* Hak Arama Hürriyeti: Bireylerin mahkemelere serbestçe başvurabilmesi, dilekçelerini sunabilmesi ve hukuki yardım alabilmesi bu hakkın bir parçasıdır. Yazı İşleri Müdürlüğü, dilekçelerin kabulü, dava dosyalarının düzenlenmesi ve taraflara bilgi sağlanması gibi görevlerle bu hürriyetin kullanımını kolaylaştırır.
* Hızlı Yargılama: Davaların makul sürede sonuçlandırılması adil yargılanmanın bir gereğidir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dosya takibi, evrak akışı ve duruşma günlerinin belirlenmesinde süreçlerin hızlanmasına katkı sağlar.
* Gizlilik ve Mahremiyetin Korunması: Adil yargılanma hakkı, aynı zamanda kişisel verilerin ve yargılama sürecine ilişkin hassas bilgilerin gizliliğinin korunmasını da içerir. Yazı İşleri Müdürlüğü, dava dosyalarındaki bilgilerin yetkisiz kişilerle paylaşılmaması, kişisel verilerin korunması ve sır saklama yükümlülüğü ile bu ilkeye hizmet eder.
Yazı İşleri Müdürü, yargısal süreçlerin doğru, hızlı ve şeffaf bir şekilde işlemesini sağlayarak, Anayasa'daki adil yargılanma hakkının hayata geçirilmesinde kritik bir role sahiptir.
Yorumlar (0)