Türk Hukuk Tarihi: Özet Not

Türk hukuk tarihi, köklü bir geçmişe sahip olup farklı dönemlerde çeşitli hukuk sistemlerinden etkilenmiştir. Bu notta, İslam öncesi Türk hukuku, İslam hukuku dönemi, Osmanlı hukuku ve modern Türk hukukunun gelişimi ana hatlarıyla ele alınacaktır.

---

## 1. İSLAM ÖNCESİ TÜRK HUKUKU

Kaynaklar:

- Töre (Gelenek Hukuku): Yazısız kurallar, toplumsal düzeni sağlardı.

- Hükümdar Buyrukları (Yarlığ/Yasa): Kağanların emirleri yazılı hukuk kaynağı sayılırdı.

- Kurultay Kararları: Devlet meselelerinin görüşüldüğü meclislerin hukuki etkisi vardı.

Özellikler:

- Cezalar: Kısas (misilleme), fidye (kan bedeli), toplumdan dışlama.

- Aile Hukuku: Monogami (tek eşlilik), kadının miras hakkı.

- Mülkiyet: Özel mülkiyet ve ortak mera kullanımı.

Önemli Belgeler:

- Göktürk Yazıtları (Orhun Kitabeleri): Devlet ve hukuk anlayışını yansıtır.

---

## 2. İSLAM HUKUKU DÖNEMİ (10. YY – 19. YY)

Türklerin İslamiyet’i kabulüyle şer’i hukuk (İslam hukuku) etkili oldu.

Kaynaklar:

- Kur’an ve Sünnet

- İcma (Âlimlerin görüş birliği)

- Kıyas (Benzer olaylara uygulama)

Osmanlı’da Hukuk Sistemi:

- Şer’i Hukuk: Aile, miras, ceza hukuku.

- Örfi Hukuk: Padişah fermanları, kanunnameler (idari, mali, askeri konular).

Önemli Kanunnameler:

- Fatih Kanunnamesi (Teşkilat-ı Esasiye)

- Kanuni Sultan Süleyman Kanunnameleri

Mahkemeler:

- Kadı Mahkemeleri: Şer’i davalar.

- Divan-ı Hümayun: Yüksek yargı organı.

---

## 3. MODERNLEŞME DÖNEMİ (19. YY – 1923)

Batılılaşma hareketleriyle hukukta reformlar yapıldı.

Tanzimat Dönemi (1839-1876):

- Gülhane Hatt-ı Hümayunu (1839): Tüm vatandaşların can ve mal güvenliği.

- Islahat Fermanı (1856): Gayrimüslimlere eşit haklar.

- Mecelle (1869-1876): İlk medeni kanun (Ahmet Cevdet Paşa).

Meşrutiyet Dönemi (1876-1922):

- 1876 Anayasası (Kanun-ı Esasi): İlk anayasa, meclisli sistem.

---

## 4. CUMHURİYET DÖNEMİ (1923 – GÜNÜMÜZ)

Hukuk Devrimi (1924-1937):

- Şer’iye Mahkemelerinin Kaldırılması (1924)

- Medeni Kanun (1926): İsviçre’den alındı.

- Ceza Kanunu (1926): İtalya’dan alındı.

- Anayasal Süreç:

- 1924 Anayasası: Meclis üstünlüğü.

- 1961 Anayasası: Sosyal haklar, anayasa mahkemesi.

- 1982 Anayasası: Bugün yürürlükte olan anayasa.

Güncel Gelişmeler:

- AB uyum yasaları, insan hakları reformları.

- Anayasa değişiklikleri (2017’de başkanlık sistemi).

---

## ÖNEMLİ KAVRAMLAR

✔ Töre: İslam öncesi Türk hukuk geleneği.

✔ Mecelle: Osmanlı’nın ilk medeni kanunu.

✔ Tanzimat: Batılılaşma reformları.

✔ Hukuk Devrimi: Laik ve modern hukuk sistemine geçiş.

---

### ÇALIŞMA TAVSİYELERİ

🔹 Kronolojiyi iyi öğrenin (İslam öncesi → Osmanlı → Cumhuriyet).

🔹 Önemli belgeleri karşılaştırın (Mecelle vs. Medeni Kanun).

🔹 Günümüz hukukuyla bağlantı kurun (Örneğin: 1982 Anayasası’nın temelleri).

Bu not, temel bir çerçeve sunmaktadır. Detaylar için "Türk Hukuk Tarihi" ders kitaplarına ve orijinal metinlere (Mecelle, anayasalar) başvurabilirsiniz. Başarılar! 📚⚖️

Ek Okuma Önerileri:

- Ahmed Akgündüz, Osmanlı Hukuku

- Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku

- Halil Cin, Türk Hukuk Tarihi