Türk Borçlar Kanunu’nun “Özel Hükümler” kısmına ilişkin açıklayıcı ve kapsamlı bir ders notu

BORÇLAR KANUNU – ÖZEL HÜKÜMLER DERS NOTU

I. Özel Hükümlerin Genel Yapısı

Borçlar Kanunu’nun Özel Hükümler kısmı (TBK m. 207-649), sözleşme türlerine ilişkin ayrıntılı düzenlemeleri içerir. Bu bölümde yer alan düzenlemeler, genel hükümlere tabi olan borç ilişkilerinin türlerine göre özel kurallar getirerek, tarafların hak ve borçlarını daha ayrıntılı şekilde belirler. Genel hükümlerle çelişmeyen durumlarda birlikte uygulanır.

II. Satım Sözleşmesi (TBK m. 207-281)

1. Tanımı:

Satıcının malı teslim etme, alıcının da bedelini ödeme borcu altına girdiği sözleşmedir.

2. Türleri:

• Taşınır Satımı

• Taşınmaz Satımı

• Taksitle Satış (m. 253 vd.)

• Ön Ödemeli Taksitle Satış

• Açık Artırma Yoluyla Satış

3. Satıcının Borçları:

• Teslim borcu

• Ayıpsız mal teslim borcu

• Mülkiyeti devretme

4. Alıcının Borçları:

• Bedeli ödeme

• Teslimi kabullenme

5. Ayıptan Sorumluluk:

Satıcının, teslim anında var olan ayıplardan sorumluluğu mevcuttur. Alıcının ayıbı zamanında bildirme ve seçimlik haklarını kullanma hakkı vardır: (i) ifa, (ii) bedel indirimi, (iii) sözleşmeden dönme, (iv) tazminat.

III. Trampa Sözleşmesi (TBK m. 282)

Trampa, iki tarafın mal değişimi yaptığı satımın özel bir şeklidir. Taraflar birbirine hem satıcı hem alıcıdır.

IV. Bağışlama Sözleşmesi (TBK m. 285-295)

Karşılıksız yapılan temlik işlemleridir. İradi ve kazandırıcı bir işlem olup bağışlayanın borcu tek taraflıdır.

V. Kira Sözleşmesi (TBK m. 299-378)

1. Tanımı:

Kiraya verenin kullanım hakkını devrettiği, kiracının ise karşılık ödediği sözleşmedir.

2. Türleri:

• Adi Kira

• Konut ve Çatılı İş Yeri Kirası

• Ürün Kirası

3. Özel Hükümler:

• Kiraya verenin ayıptan sorumluluğu

• Tahliye nedenleri

• Tahliye taahhüdü (m. 352)

• Kira artışı (m. 344)

VI. Hizmet Sözleşmesi (TBK m. 393-447)

1. Tanımı:

İşçinin iş görmeyi, işverenin ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

2. Özellikleri:

• Süreklilik arz eder

• İş ilişkisinin içeriği önemlidir

3. Özel Durumlar:

• Belirli/belirsiz süreli iş sözleşmeleri

• Deneme süresi (maks. 2 ay)

• İşçinin sadakat borcu

• İşverenin koruma yükümlülüğü

VII. Eser Sözleşmesi (TBK m. 470-486)

1. Tanımı:

Yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi, iş sahibinin ise bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

2. Farkı:

Hizmet sözleşmesinden farkı: Sonuç borcu doğurmasıdır.

3. Ayıba Karşı Teklif Hakları:

• Eserin düzeltilmesi

• Bedel indirimi

• Sözleşmeden dönme

• Tazminat

VIII. Vekâlet Sözleşmesi (TBK m. 502-514)

1. Tanımı:

Vekilin, vekâlet vereni temsil ettiği ya da onun işini yaptığı sözleşmedir.

2. Borçlar:

• Vekilin özen, sadakat ve hesap verme yükümlülüğü

• Vekâlet verenin giderleri karşılama ve ücret ödeme borcu

3. Sona Erme:

• Süre bitimi, işin tamamlanması

• Ölüm, ehliyetsizlik, azil, istifa

IX. Kefalet Sözleşmesi (TBK m. 581-603)

1. Tanımı:

Kefilin, borçlunun borcunu ödememesi hâlinde alacaklıya ödeme borcu üstlendiği sözleşmedir.

2. Geçerlilik Şartları:

• Yazılı şekil zorunluluğu

• Kefalet tutarı, tarihi, eşin rızası

3. Türleri:

• Müteselsil kefalet

• Rücu hakkı

• Aşırı kefaletten sorumluluk sınırlandırması

X. Diğer Sözleşme Türleri

• Karz (ödünç) sözleşmeleri

• Havale, vedia, adi şirket sözleşmeleri

• Kamu düzenine aykırılık durumunda geçersizlik

SONUÇ

Borçlar Kanunu’nun özel hükümleri, hayatın her alanına dokunan sözleşme ilişkilerinin ayrıntılı biçimde düzenlenmesini sağlar. Uygulayıcı açısından genel hükümlerin yeterli olmadığı her durumda bu hükümler yol göstericidir. Her sözleşme türünün kendine özgü şekil, içerik ve sona erme şartları dikkatle öğrenilmelidir.