Thomas More’un Utopia’sında Hukuk: Hayal mi, Rehber mi?

⚖️ Thomas More’un Utopia’sında Hukuk: Hayal mi, Rehber mi?

“Gerçek adaletin olmadığı bir devlette, krallık değil bir haydutlar çetesi vardır.”
— Thomas More

16. yüzyıl Avrupa’sının ortasında, adaletin saraylarda değil, kitap sayfalarında aranması gerekiyordu. İşte o yıllarda, İngiliz hukukçu ve düşünür Thomas More, yazdığı "Utopia" adlı eseriyle tarihin ilk sistemli “hayali toplum” tasarısını ortaya koydu. Ama bu eser sadece bir edebi metin değildi. Aynı zamanda ideal bir hukuk düzeninin cesurca tartışıldığı, hatta zaman zaman bugünkü hukuk anlayışını bile aşan fikirlerle dolu bir metindi.

Peki, Thomas More’un Utopia’sında hukuk nasıl işliyordu? Yasalar nasıldı? Ceza adaleti, mülkiyet, avukatlık kurumu gibi konularda nasıl bir sistem öngörülmüştü? Gelin birlikte Utopia'nın hukuk atlasına doğru bir yolculuğa çıkalım.

🌍 Utopia: Hayali Bir Ada, Gerçek Bir Eleştiri

"Utopia", 1516 yılında Latince olarak yayımlandığında, Avrupa kilise reformları, feodal adaletsizlik ve sınıfsal uçurumlarla çalkalanıyordu. Thomas More, bu eseriyle bir ütopya anlatmaktan çok, döneminin hukuk ve toplum yapısına karşı ağır bir eleştiri getiriyordu. Utopia’da anlatılan hukuk sistemi; özgürlük, eşitlik, hakkaniyet ve basitlik gibi ilkeler etrafında şekilleniyordu.

⚖️ Utopia'da Hukuk: Az Yasa, Çok Ahlak

Thomas More’un Utopia’sında hukuk şu üç temel üzerine kuruludur:

1. Az Yasa, Çok Anlayış

Utopia’da yasalar çok azdır. Hatta halkın tamamı tarafından kolayca anlaşılabilecek kadar sade yazılmıştır. More’un bu tercihi aslında hukuk tarihine yönelmiş ciddi bir eleştiridir:

“Yasaların halk tarafından değil, yalnızca hukukçular tarafından anlaşılabildiği bir yerde adalet değil, çıkar konuşur.”

Bu sistem, hukukun şeffaflığını ve anlaşılabilirliğini savunur. Çünkü bir hukuk sisteminde yasalar ne kadar karmaşıksa, adalet o kadar belirsizleşir.

2. Avukat Yok! Çünkü Adalet Kıvrılmamalı

Utopia'da avukatlık mesleği yasaktır. More’a göre, avukatlar hukuku sadece uzmanlara mahsus hale getirerek halkı adaletin dışına iter. Onun yerine, bireyler kendi savunmalarını yapmalı, mahkemelerde gerçekler açıkça konuşulmalıdır.

Bu elbette günümüz savunma hakkı kavramıyla çelişse de, burada More’un asıl eleştirisi; hukukun karmaşıklaştırılması ve profesyonel mesleklerin sistemin önüne geçmesi yönündedir.

3. Ceza Hukukunda Ölçülülük

Dönemin Avrupa’sında en küçük suçlara bile idam cezası verilirken, Utopia'da ceza hukuku ölçülü ve onarıcıdır. Hırsızlığa idam gibi ağır cezalar yerine, çalıştırılarak topluma fayda sağlama ilkesi benimsenir.

More’un önerdiği sistem, bugünkü ceza hukukunun suçla orantılı ceza, cezanın toplumu koruma ve suçluyu topluma kazandırma işlevlerine oldukça yakındır. Utopia’da ceza, cezalandırmak için değil, iyileştirmek için vardır.

🏠 Mülkiyet ve Hukuk: Herkesin, Hiç Kimsenin

Utopia’da bireysel mülkiyet yoktur. Tüm üretim ve tüketim toplumundur. Bu nedenle, mülkiyet kaynaklı hukuki ihtilaflar da yoktur. Suçun kaynağı olarak bireysel hırs ve bencillik görülür.

Bugünün hukuk sistemlerinde en yoğun uyuşmazlıkların mal ve para kaynaklı olduğu düşünülürse, More’un önerisi oldukça radikal ama düşünmeye değerdir:

“Mal benim değil, bizimdir; çünkü adalet, paylaşmakla başlar.”

👩‍⚖️ Adaletin Görünmeyen Eli: Ahlaki Yargı

Utopia’da hukuku sadece yasalar değil, kamusal ahlak da belirler. Yurttaşların eğitimi, erdemli bireyler olmaları, adil davranışlar sergilemeleri, mahkemelerin yükünü hafifletir.

Bu yönüyle Utopia, bugünkü hukuk sistemlerinde zaman zaman eksik kalan bir tarafı tamamlar:
"Hukuk sadece yasa değildir; erdemli yurttaşların ortak davranış kodudur."

🧭 Modern Hukuka Yansımaları

Thomas More’un hukuk anlayışı, bazı yönleriyle bugünkü hukuk felsefesinin temelini atmıştır:

• Anlaşılır yasa fikri, bugün "hukuki belirlilik" ilkesine dönüşmüştür.

• Cezalarda orantılılık ve onarıcı adalet kavramları, çağdaş ceza hukukunun merkezindedir.

• Avukatlık mesleğinin eleştirisi, hukuk elitizmi ve erişilebilir adalet tartışmalarının öncüsüdür.

🎯 Sonuç: Utopia Hukuku Gerçekleşebilir mi?

Thomas More’un Utopia’sı bir hayal, ama boş bir hayal değildir. Onun anlattığı hukuk sistemi; karmaşıklaşmış, soyutlaşmış ve halktan uzaklaşmış yasal düzene karşı, sade, ahlaklı ve adil bir karşı duruştur.

Bugün hâlâ “hukuk halk içindir mi, yoksa sadece hukukçular için midir?” sorusu gündemdeyse, bu soruyu ilk yüksek sesle soran kişi Thomas More’dur.

📌 www.hukukcemiyeti.com olarak bizler, tarihteki bu öncü hukuk düşüncesine bir selam duruyoruz. Çünkü biliyoruz ki:

“Utopia ulaşılmaz değildir; adaleti gerçekten isteyenler için bir yol haritasıdır.”