⛓️ TARİH BOYUNCA CEZA İNFAZ USULLERİ

“Zindanlardan elektronik kelepçeye: İnfazın evrimi”

📅 Yayın Tarihi: 23 Haziran 2025
✍️ HukukCemiyeti.com | Ceza Hukuku Serisi
🎯 Anahtar Kavramlar: Ceza infazı, tarihsel uygulamalar, işkence, sürgün, hapis, modern infaz sistemleri

⚖️ GİRİŞ: CEZANIN YALNIZ VERİLMESİ DEĞİL, ÇEKİLMESİ DE HUKUKTUR

Ceza hukukunun en temel amacı: toplum düzenini korumak, suçluyu ıslah etmek ve caydırıcılık sağlamaktır.
Ancak yalnızca cezayı vermek değil, onu nasıl infaz ettiğiniz de hukuk sisteminin kalitesini gösterir.

İnfaz usulleri, zamanla acıdan eğitime, öçten rehabilitasyona evrilmiştir.

Bu yazıda, Antik dönemden günümüze kadar cezanın infaz edilme biçimlerini kronolojik olarak ele alıyoruz.

🏺 1. ANTİK ÇAĞDA CEZA İNFAZI: GÖZDAĞI VE İNTİKAM

🔹 Mezopotamya & Mısır:

• Kısas ve bedensel cezalar öne çıkar.

• Mahkumlar kamuya açık şekilde sopa, kırbaç, taşlama, kesilme gibi ağır cezalara maruz bırakılır.

• Amaç: topluma gözdağı vermektir.

🔹 Antik Yunan:

• Sürgün (ostrakismos), vatandaşlıktan çıkarma, zincirleme

• Hapishane sistemi zayıftır, infaz bedensel ya da sosyal dışlama şeklindedir.

🔹 Roma Hukuku:

• Kölelerin haçlanması (crucifixio)

• Asil sınıfa daha “nazik” infazlar (zehir içirme, örn. Sokrates)

🔎 Bu dönemde cezalar statüye göre farklılaşır. Adalet “eşit” değildir.

🏹 2. ORTA ÇAĞ: KORKUNUN VE İNANCIN İNFAZI

Orta Çağ’da ceza infazları genellikle dini temellidir ve toplumun önünde, ibret amacıyla uygulanır.

⛪ Avrupa’da:

• Engizisyon mahkemeleri

• Cadı yakmaları, uzuv kesmeleri

• Açık alanda darağacı, çarmıh, kazığa oturtma

• Hapis hâlâ yaygın değildir, infazlar çabuk ve “ibretliktir.”

🏹 İslam Dünyasında:

• Kısas (can’a can, dişe diş) uygulanır.

• Ama diyet ve af kurumları gelişmiştir.

• Hapis cezaları sınırlı ve geçicidir; zindanda ıslah değil, gözaltı mantığı vardır.

👑 3. OSMANLI’DA CEZA İNFAZI

• Sürgün, kürek cezası, idam ve para cezaları ön plandadır.

• Kadılık sisteminde karar ve infaz hızlıdır.

• Cezaevleri nadir, genellikle “teşhir, dayak, sürgün” esastır.

• Modern anlamda hapis cezası ancak 19. yüzyılda Tanzimat ile başlar.

📜 1851’de çıkarılan “Hapishaneler Nizamnamesi” ilk sistemli düzenlemedir.

🏛️ 4. MODERN DÖNEM: HUKUKUN İNFAZLA TANIŞMASI

🔹 19. Yüzyıl:

• Hapis cezası birincil ceza haline gelir.

• İnfazda amaç artık öç değil; ıslah ve topluma kazandırmadır.

📌 Cezaevi mimarileri değişir:

• Hücre sistemi

• Rehabilitasyon atölyeleri

• Eğitim programları

🔹 20. Yüzyıl:

• Koşullu salıverme, iyi hal indirimi, açık cezaevi, denetimli serbestlik gibi sistemler gelişir.

• Mahkumlara okuma-yazma öğretimi, iş edindirme, psikolojik destek sağlanır.

🔎 Avrupa’da özellikle İsveç, Norveç, Almanya gibi ülkeler insani infaz rejimi ile ön plana çıkar.

📲 5. 21. YÜZYIL: DİJİTAL GÖZALTILAR VE ELEKTRONİK TAKİP

Bugün infaz artık sadece dört duvar arasında değil.

🔹 Elektronik kelepçe

• Evin dışına çıkmamak kaydıyla infaz

• Kadına şiddet davalarında kullanılır

• Hem ekonomik, hem toplumsal maliyeti azaltır

🔹 Ev hapsi ve uzaktan izleme

• Düşük riskli suçlular için uygulanır

• Ceza, toplumsal bütünlük içinde infaz edilir

🔹 Online denetim (yeni projeler):

• Yapay zekâ destekli cezaevi yönetimi

• Sanal mahkum davranış izleme

🔍 İNFAZIN DÖNÜŞÜMÜ: KAVRAMSAL BİR BAKIŞ

Dönem Amaç Yöntem Mahkum Algısı Antik Öç, korkutma Kısas, taşlama Düşman, dışlanmalı Orta Çağ Günah temizliği Yakma, teşhir Günahkâr Osmanlı Huzur, düzen Sürgün, idam Bozan kişi Modern Islah, eğitme Hapis, rehabilitasyon Yeniden topluma kazandırılacak birey Dijital Çağ Takip, entegrasyon Elektronik izleme Toplumla iç içe infaz

📣 HUKUKCEMİYETİ.COM DİYOR Kİ:

“Adalet yalnızca cezayı vermekle değil; cezayı nasıl infaz ettiğinizle ölçülür.”
“Zulümle infaz hukuk değildir; infazda bile insan onuru korunmalıdır.”

📌 SONUÇ: GEÇMİŞTEN DERS AL, GELECEĞİ KUR

Ceza infaz sistemleri, toplumun vicdanını ve değerlerini yansıtan aynalardır.
Bugün daha adil, daha insani, daha eğitim odaklı bir infaz sistemi mümkün.
Ama unutma:

“İnfazda vicdan yoksa, adalet kâğıt üstündedir.”