Sefiller’de Hukuk: Adaletin Gölgesindeki Kırık Zamanlar

⚖️ Sefiller’de Hukuk: Adaletin Gölgesindeki Kırık Zamanlar

“Bir ekmek çalmakla insan kötü olmaz. Ama adalet görmezse kötülük büyür.”

📚 Victor Hugo’nun “Sefiller” romanı, yalnızca yoksulluğu anlatmaz. Aynı zamanda adaletin, hukukun ve vicdanın sınandığı bir çağın romanıdır.

19. yüzyıl Fransa’sında geçen bu eser, bir ekmek uğruna yıllarca hapis yatan Jean Valjean’ın, hem sistemle hem kendisiyle verdiği mücadeleye odaklanır. Ama fonda yalnızca bir karakterin değil, bir dönemin hukuk sisteminin sert sureti görünür.

Peki o dönem Fransa’da hukuk nasıldı? Suç neydi? Ceza ne kadar adildi? Ve asıl soru: Vicdan ile yasa neden hep ayrı yürüyordu?

🏛️ 19. Yüzyıl Fransa'sında Hukuk: Katı, Kırılgan ve Sosyal Adaletsiz

“Sefiller” 1862’de yayımlansa da, romanın ana olayları 1815–1832 yılları arasında geçer. Bu dönem, Fransa için devrim sonrası siyasi istikrarsızlık ve ağır sınıfsal eşitsizlik dönemidir. Hukuk sistemi ise bu kargaşanın gölgesinde şekillenir.

📌 Ana Özellikler:

• Ceza hukukunda katılık: En küçük suçlara bile uzun süreli hapis veya kürek cezası verilir. “Bir ekmek çalmak” bile 5 yıl hapisle cezalandırılır. (Valjean örneği.)

• Toplumsal statüye göre hukuk: Zenginler cezadan kaçarken, yoksullar ağır şekilde cezalandırılır.

• Polis devleti uygulamaları: Kimlik kontrolü, pasaport zorunluluğu, sürekli gözetim vardır.

• Tekrarlı suç ağırlaştırıcıdır: Valjean’ın firarları cezasını 19 yıla kadar çıkarır.

👤 Jean Valjean: Suçun Değil, Sistem Kurbanı

Jean Valjean, fakir bir köylüdür. Açlıktan ölen yeğenine bir ekmek çaldığı için 5 yıl hapis cezası alır. Cezaevinden kaçma girişimleri ise bu sürenin 19 yıla çıkmasına neden olur.

Burada hukuk, suçun nedenine değil, biçimine bakar. Açlık bir gerekçe değil, "bahane" sayılır.

İşte bu noktada hukukla vicdan ayrışır:
Hukuk sadece suça bakar, vicdan koşullara.

🕵️‍♂️ Javert: Yasanın Katı Eli

Valjean’ın karşısındaki isim, polis müfettişi Javerttir. O, yasanın kör sadakatle uygulanması gerektiğine inanan bir figürdür.

• İyileşmiş bir suçlunun varlığına inanmaz.

• Yasanın merhameti yoktur, sadece kuralı vardır.

• Suçlu değişse bile, yasa değişmez.

Ancak Javert’in trajedisi de buradadır: Jean Valjean'ın merhametini ve dönüşümünü gördükten sonra, vicdanı ile hukuki katılığı arasında sıkışır. Bu çelişki, sonunda onu kendi hayatına son vermeye götürür.

“Ya yasa haksızsa? Ya suçlu artık suçlu değilse?”
Bu sorular, katı bir hukuk adamını bile sarsar.

⚖️ Dönemin Ceza Hukuku: Yeniden Topluma Kazandırma Yok

19. yüzyıl Fransa’sında ceza sistemi şunlara dayanıyordu:

• Hapishaneler yıkıcıydı, iyileştirici değil.

• Mahkûmlar toplum dışına itilirdi. Ceza süresi bitse bile, “mahkûm pasaportu” taşımak zorundaydılar.

• Sosyal rehabilitasyon değil, damgalama vardı.

• “Suçlu doğar” fikri, hukuki söylemde güçlüydü.

Valjean, bu sistemden kurtulup bir işadamı, bir baba, bir iyilik sembolü haline gelse bile, toplum onu her an “eski suçlu” olarak görmeye devam etti.

🕊️ Vicdanın Galibiyeti: Hugo’nun Hukuka Çağrısı

“Sefiller”, aslında bir hukuk reformu çağrısıdır. Hugo bu romanıyla:

• Toplumsal koşulların dikkate alındığı adalet sistemini savunur.

• Cezalandırmak yerine iyileştirmeye odaklanılmasını önerir.

• Yasaların insani değerlerle örtüşmesi gerektiğini savunur.

Jean Valjean karakteri, bu değişimi temsil eder:
Bir sistemin dışladığı adam, bir toplumun vicdanına dönüşür.

🔎 Modern Hukuka Etkileri

Bugün bile birçok ülkede ceza hukukunda hâlâ “Sefiller’in gölgesi” sürmektedir.
Ama aynı zamanda:

• Suçun sosyoekonomik temellerini anlama çabası,

• Suçluya değil, suça odaklanan yaklaşım,

• Rehabilitasyon merkezli infaz sistemi,
  gibi kavramlar, “Sefiller”in ses verdiği taleplerin sonucudur.

🎯 Sonuç: Yasalar Değişir, Vicdan Hatırlar

“Sefiller”, sadece bir roman değil; bir dönemin adalet eleştirisidir.
Yasa kör olabilir ama edebiyat göremezlikten gelemez.

Bugün bizler hâlâ şu sorunun cevabını arıyoruz:

“Bir insan, bir ekmek çaldı diye sonsuza kadar suçlu kalmalı mı?”
Yoksa… “Adalet, affetmeyi de bilmeli mi?”

📌 www.hukukcemiyeti.com olarak biliyoruz ki:
“Gerçek hukuk, ceza yazan değil; insanı anlayan yasadır.”