Nasıl İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Olunur? Kapsamlı Bir Rehber (Türkiye)

İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Uzmanı olmak, işyerlerinde güvenli ve sağlıklı çalışma ortamları sağlamak, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek adına kritik bir rol üstlenmektir. Türkiye'de bu alanda uzmanlaşmak isteyenler için belirli bir yol haritası bulunmaktadır. Bu rehberde, İSG uzmanı olma sürecini adım adım ve detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

1. Mezuniyet Şartları: Temel Adım

İSG uzmanı olabilmek için belirli bir lisans veya yüksek lisans programından mezun olmak gerekmektedir. Türkiye'de İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı unvanını alabilecek bölümler şunlardır:

* Mühendislik Fakülteleri: Tüm mühendislik dalları (Makine, Elektrik, İnşaat, Kimya, Çevre vb.)

* Mimarlık Fakülteleri: Tüm mimarlık dalları.

* Fen-Edebiyat Fakülteleri: Fizik, Kimya, Biyoloji bölümleri.

* Teknik Öğretmenler: Teknik eğitim fakültelerinden mezun olan öğretmenler.

* İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümleri: Üniversitelerin İş Sağlığı ve Güvenliği lisans veya ön lisans programlarından mezun olanlar.

Önemli Not: İş Sağlığı ve Güvenliği ön lisans programı mezunları, yüksek lisans yapmış olmaları halinde doğrudan B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavına katılabilirler.

2. İSG Uzmanlığı Eğitimi: Yetkili Kurumlardan Alınacak Eğitim

Mezuniyet şartlarını karşılayan adayların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından yetkilendirilmiş bir eğitim kurumundan "İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitimi" almaları zorunludur. Bu eğitim programı, teorik ve uygulamalı olmak üzere iki ana bölümden oluşur.

* Eğitim Süresi: Toplamda 220 saatten az olamaz.

* Teorik Eğitim: 180 saat (En fazla yarısı uzaktan eğitim ile verilebilir).

* Genellikle 90 saat uzaktan (asenkron veya online) ve 90 saat yüz yüze (örgün) olarak düzenlenir.

* Uygulama Eğitimi (Staj): 40 saat (En az bir iş güvenliği uzmanının görevlendirildiği bir işyerinde yapılır).

* Eğitim İçeriği: Eğitim programı, İSG mevzuatı, risk değerlendirmesi, acil durum planları, iş kazaları ve meslek hastalıkları, ergonomi, kimyasal riskler, fiziksel riskler, kişisel koruyucu donanımlar gibi birçok konuyu kapsar.

Eğitim Süreci:

* Bakanlık onayı alındıktan sonra uzaktan eğitim süreci başlar.

* Uzaktan eğitim tamamlandıktan sonra örgün (yüz yüze) eğitim başlar.

* Örgün eğitimin ardından uygulama (staj) süreci tamamlanır.

* Tüm bölümler zorunlu olup, bir bölümü tamamlamayan katılımcı diğer bölümlere devam edemez.

3. İş Güvenliği Uzmanlığı Sınavı: ÖSYM Tarafından Yapılan Sınav

Eğitim programını başarıyla tamamlayan adaylar, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından düzenlenen İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlığı Sınavına (İSG Sınavı) girmeye hak kazanırlar.

* Sınav Sıklığı: Genellikle yılda 2 defa yapılmaktadır.

* Başarı Şartı: Sınavdan 100 tam puan üzerinden en az 70 puan almak gerekmektedir.

* Sınav Konuları: Eğitimde görülen tüm konuların yanı sıra genel kültür ve yabancı dil soruları da yer alabilir.

4. İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası ve Sınıflar

Sınavda başarılı olan adaylara, başarı puanlarına ve/veya deneyimlerine göre C, B veya A sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı belgesi verilir. Bu sınıflar, uzmanın çalışabileceği işyerlerinin tehlike sınıflarını belirler.

* C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı:

* Kimler Olabilir: İş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara verilir.

* Görev Alanı: Sadece az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde görev yapabilirler.

* B Sınıfına Geçiş: C sınıfı belgeye sahip olup en az 3 yıl fiilen C sınıfı iş güvenliği uzmanı olarak çalıştığını belgeleyenler, B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olmaları halinde B sınıfı belge almaya hak kazanırlar.

* B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı:

* Kimler Olabilir:

* İş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği yüksek lisansı yapmış olan mühendis, mimar veya teknik elemanlardan B sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olanlar.

* C sınıfı belgeyle en az 3 yıl fiilen çalıştığını belgeleyen ve B sınıfı uzmanlık eğitimine katılarak sınavda başarılı olanlar.

* Görev Alanı: Az tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde görev yapabilirler.

* A Sınıfına Geçiş: B sınıfı belgeye sahip olup en az 4 yıl fiilen B sınıfı iş güvenliği uzmanı olarak çalıştığını belgeleyenler, A sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak A sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olmaları halinde A sınıfı belge almaya hak kazanırlar.

* A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı:

* Kimler Olabilir:

* B sınıfı belgeyle en az 4 yıl fiilen çalıştığını belgeleyen ve A sınıfı uzmanlık eğitimine katılarak sınavda başarılı olanlar.

* Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde en az 10 yıl süreyle iş sağlığı ve güvenliği alanında uzman yardımcısı veya uzman olarak çalışmış mühendis, mimar veya teknik elemanlar doğrudan A sınıfı sınava katılabilirler.

* Görev Alanı: Tüm tehlike sınıflarında (az tehlikeli, tehlikeli, çok tehlikeli) yer alan işyerlerinde görev yapabilirler. Bu, en üst düzey uzmanlık sınıfıdır.

5. Sertifika Vizesi ve Sürekli Gelişim

İş Güvenliği Uzmanlığı belgesi, alındığı tarihten itibaren 5 yıllık aralıklarla vize ücreti ödenerek yenilenmelidir. Ayrıca, İSG uzmanlarının kendilerini sürekli geliştirmeleri, mevzuat değişikliklerini takip etmeleri ve mesleki eğitimlere katılmaları büyük önem taşır.

6. İş Alanları ve Görevler

İş Güvenliği Uzmanları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlükleri (İSGÜM), diğer kamu kuruluşları ve özel sektörde geniş bir yelpazede görev alabilirler.

İş Güvenliği Uzmanının Temel Görevleri:

* Rehberlik: İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak işverene ve çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konularında rehberlik etmek, tavsiyelerde bulunmak.

* Risk Değerlendirmesi: İşyerindeki tehlikeleri belirlemek, riskleri analiz etmek, değerlendirmek ve kontrol tedbirleri önermek. Risk değerlendirme raporlarını hazırlamak.

* Acil Durum Planlama: Acil durum planlarını hazırlamak, acil durum ekiplerinin oluşturulmasına ve eğitimine destek olmak, tatbikatlar düzenlemek.

* Eğitim: Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri vermek, bu eğitimlerin düzenli olarak tekrarlanmasını sağlamak.

* İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları: İş kazalarını ve meslek hastalıklarını araştırmak, kayıtlarını tutmak, nedenlerini belirlemek ve önleyici tedbirler geliştirmek.

* Mevzuata Uygunluk: İşyerinin İSG mevzuatına uygunluğunu denetlemek, eksiklikleri tespit etmek ve giderilmesi için önerilerde bulunmak.

* Denetim ve Kontrol: İşyerinde güvenlik denetimlerini yapmak, eksik ve hatalı uygulamaları tespit etmek.

* Raporlama: Periyodik raporlar hazırlamak ve işverene sunmak.

Özetle İş Güvenliği Uzmanı Olma Süreci:

* Uygun Lisans/Yüksek Lisans Programından Mezun Olun: Mühendislik, Mimarlık, Fizik, Kimya, Biyoloji, Teknik Öğretmenlik veya İSG Bölümleri.

* Yetkili Eğitim Kurumundan İSG Uzmanlığı Eğitimi Alın: 220 saatlik (teorik + uygulamalı) eğitim.

* ÖSYM Tarafından Yapılan İSG Sınavında Başarılı Olun: En az 70 puan alarak.

* Sertifikanızı Alın: Başarınıza ve deneyiminize göre C, B veya A sınıfı uzman olabilirsiniz.

* Deneyim Kazanın ve Üst Sınıflara Yükselin: Deneyim sürelerini tamamlayarak bir üst sınıfa geçiş için tekrar eğitim ve sınava girme hakkı kazanın.

* Belgenizi Düzenli Olarak Vize Ettirin: Her 5 yılda bir.