📘 MİRAS HUKUKU AYRINTILI DERS NOTU

1. MİRAS HUKUKUNUN KONUSU VE KAYNAKLARI

1.1. Tanımı

Miras hukuku, bir kimsenin ölümüyle birlikte malvarlığının (terekenin) kimlere, hangi oranlarla, nasıl geçeceğini düzenleyen hukuk dalıdır.

1.2. Hukuki Niteliği

Miras hakkı, Anayasa tarafından da korunan bir haktır. Anayasa m. 35: “Herkes mülkiyet ve miras hakkına sahiptir.”

1.3. Kaynakları

• Türk Medeni Kanunu (TMK) 495–682. maddeler

• Yargı içtihatları

• Öğreti (doktrin)

• Borçlar Hukuku ve Eşya Hukuku ile ilişkilidir

2. MİRASÇILIK TÜRLERİ

2.1. Yasal Mirasçılar

TMK’ya göre zümre sistemi esas alınır.

1. Zümre – Altsoy

• Çocuklar ve onların altsoyu (torunlar)

• Miras eşit olarak paylaştırılır.

• Ölmüş çocuk varsa, onun payı kendi çocuklarına geçer (halefiyet ilkesi).

2. Zümre – Anne ve Baba

• Murisin annesi ve babası eşit pay alır.

• Onlardan biri ölmüşse onun payı kendi altsoyuna geçer.

3. Zümre – Büyükanne ve Büyükbaba

• Anne ve baba tarafından olan büyükanne ve büyükbaba mirasçı olabilir.

• Yine halefiyet ilkesi geçerlidir.

Zümre Sistemi Özellikleri

• Üst zümre varken alt zümreye geçiş olmaz.

• Her zümre içinde kendi kuralları geçerlidir.

2.2. Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı

Her zümrede farklı pay alır:

1. zümreyle birlikteyse: 1/4

2. zümreyle birlikteyse: 1/2

3. zümreyle birlikteyse: 3/4

• Hiçbir zümre yoksa tüm miras ona kalır.

2.3. Evlatlık ve Evlat Edinme

• Evlatlık, evlat edinene mirasçı olur.

• Evlat edinen, evlatlığın mirasçısı değildir.

• Ancak karşılıklı mirasçılık evlat edinme sözleşmesiyle olabilir.

2.4. Devletin Mirasçılığı

• Hiçbir yasal ya da atanmış mirasçı yoksa miras devlete geçer (TMK m. 501).

• Devlet borçlardan sorumlu olmaz.

3. ATANMIŞ MİRASÇILIK

3.1. Vasiyetnameyle Mirasçı Atama

• Muris, vasiyetnameyle kişiyi mirasçı atayabilir.

• Bu kişi murisin ölümünden sonra mirasçı sıfatı kazanır.

3.2. Miras Sözleşmesiyle Atama

• Noter huzurunda yapılır.

• Karşılıklı iradeyle mirasçılık atanabilir.

• Murisin tek taraflı olarak geri alması mümkün değildir (ancak fesih anlaşmasıyla sona erdirilebilir).

4. TEREKENİN GEÇİŞİ VE MİRASIN HÜKÜMLERİ

4.1. Mirasın Kendiliğinden Geçmesi

• Miras, ölüm anında yasal ya da atanmış mirasçılara geçer (TMK m. 599).

• Herhangi bir işlem gerekmez.

4.2. Mirasın Reddi

• Süre: 3 ay içinde yapılmalı

• Gerçek ret: Sulh hukuk mahkemesine yazılı veya sözlü başvuruyla yapılır.

• Hükmi ret: Tereke borca batıksa ve mirasçı sessiz kalırsa, ret edilmiş sayılır.

• Red ile miras hiç kazanılmamış sayılır.

5. SAKLI PAY VE TENKİS DAVASI

5.1. Saklı Paylı Mirasçılar

• Altsoy

• Ana – baba

• Sağ kalan eş

5.2. Saklı Pay Oranları (TMK m. 506)

• Altsoy: yasal miras payının yarısı

• Ana – baba: yasal miras payının dörtte biri

• Eş: yasal miras payının tamamı (bazı durumlarda 1/2)

5.3. Tenkis Davası

• Saklı pay ihlal edilirse açılır.

• Dava süresi: 1 yıl – 10 yıl

• Tenkis sırasına göre: ölüme bağlı tasarruflar → sağlararası bağışlar

6. VASİYETNAME TÜRLERİ VE ŞARTLARI

6.1. Resmi Vasiyetname

• Noter ya da yetkili memur huzurunda, iki tanıkla yapılır.

• Yazılı ve imzalı olmak zorundadır.

6.2. El Yazılı Vasiyetname

• Muris tarafından baştan sona kendi el yazısıyla yazılır ve imzalanır.

• Tarih zorunludur.

6.3. Sözlü Vasiyetname

• Ölüm tehlikesi, savaş, doğal afet gibi olağanüstü hallerde yapılır.

• İki tanığa yapılır; tanıklar yazılı hale getirip imzalar.

• Durum ortadan kalktıktan sonra 1 ay içinde resmi vasiyetname yapılmazsa hükümsüz olur.

7. VASİYETNAMEDE ŞEKİL BOZUKLUKLARI VE İPTAL

7.1. Vasiyetnamenin İptali Davası Sebepleri

• Ehliyetsizlik

• İrade sakatlığı (aldatma, zorlama, korkutma)

• Şekle aykırılık

• Hukuka ve ahlaka aykırı içerik

7.2. Dava Süresi

• İptal sebebi öğrenildikten sonra 1 yıl

• Her hâlükârda 10 yıl

8. TEREKE’NİN ORTAK MÜLKİYETİ

8.1. Elbirliği Mülkiyeti

• Tereke, mirasçılar arasında elbirliğiyle mülkiyet hükümlerine tabidir.

• Paylı mülkiyet yoktur; mirasçılar birlikte karar alır.

8.2. Paylaşma

• Rıza ile anlaşma

• Sulh hukuk mahkemesine izale-i şuyu (ortaklığın giderilmesi) davası

9. MİRASIN HÜKÜMLERİNE İLİŞKİN DAVALAR

Dava Türü Süre Görevli Mahkeme Reddi miras 3 ay Sulh Hukuk Mahkemesi Tenkis davası 1 yıl (öğrenmeden) Asliye Hukuk Mahkemesi Vasiyetnamenin iptali 1 yıl – 10 yıl Asliye Hukuk Mahkemesi Miras sebebiyle istihkak 1 yıl – 10 yıl Asliye Hukuk Mahkemesi Ortaklığın giderilmesi Her zaman Sulh Hukuk Mahkamesi bakar.

Elbette, aşağıda tabloda yer alan bilgileri düz yazı olarak sadeleştirilmiş şekilde veriyorum:

Reddi miras davası, murisin ölümünden itibaren 3 ay içinde açılmalıdır. Bu davaya bakmakla görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir.

Tenkis davası, saklı payının zedelendiğini öğrenen mirasçı tarafından öğrenmeden itibaren 1 yıl içinde açılmalıdır. Bu davaya Asliye Hukuk Mahkemesi bakar.

Vasiyetnamenin iptali davası, iptal sebebini öğrenmeden itibaren 1 yıl içinde, her hâlükârda 10 yıl içinde açılmalıdır. Görevli mahkeme yine Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Miras sebebiyle istihkak davası, hak iddia eden kişi tarafından 1 yıl içinde, en geç 10 yıl içinde açılabilir. Bu davaya da Asliye Hukuk Mahkemesi bakar.

Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davası, herhangi bir süreye tabi olmaksızın istenebilir. Görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir.