📘 Kıymetli Evrak Hukuku – Final Sınavı Notları (Güncel ve Kapsamlı)

1. Kıymetli Evrakın Tanımı ve Özellikleri

• Tanım: Kıymetli evrak, bir hakkın senede bağlandığı, senetsiz ileri sürülemeyeceği ve devredilemeyeceği ticari belgelerdir.

• Türk Ticaret Kanunu (TTK) m.645 vd.

• Temel Özellikleri:

  • Hakkın senede bağlılığı

  • Zilyetliğin önemi

  • Devredilebilirlik

  • Senedin zıyaı (kaybı) halinde hak zayi olur

Kıymetli Evrak Türleri:

1. Nama yazılı (TTK m.654)

2. Emre yazılı (TTK m.649)

3. Hamiline yazılı (TTK m.656)

2. Kambiyo Senetleri

A. Poliçe (TTK m. 670 vd.)

• Tanım: Keşidecinin, muhataba belli bir bedelin lehtara ya da onun emrine ödenmesini emrettiği senettir.

• Zorunlu unsurlar:

  • "Poliçe" kelimesi

  • Kayıtsız ve şartsız ödeme emri

  • Muhatap

  • Vade

  • Düzenlenme yeri ve tarihi

  • Lehtar

  • Keşideci imzası

• Vade türleri: Görüldüğünde, görüldükten belli süre sonra, belli gün, keşide gününden belli süre sonra

B. Bono (Emre muharrer senet – TTK m. 776 vd.)

• Tanım: Keşidecinin, belirli bir bedeli lehtara ya da onun emrine ödeyeceğini taahhüt ettiği senettir.

• Farkı: Bono, doğrudan borç ikrarıdır. Poliçeden farklı olarak muhatap bulunmaz.

• Zorunlu unsurlar: “Bono” kelimesi, kayıtsız şartsız ödeme vaadi, ödeme günü, ödeme yeri, lehtar, düzenleme tarihi ve yeri, keşidecinin imzası

C. Çek (TTK m. 780 vd.)

• Tanım: Keşidecinin, bankaya (muhatap) belirli bir bedelin ödenmesi için verdiği emri içeren senettir.

• Özellikleri:

  • Ticari bir ödeme aracıdır.

  • Her zaman görüldüğünde ödenmelidir.

  • Banka, muhatap olmalıdır.

  • Vade ileri tarihli yazılsa da geçerli vade yoktur (fiilen yaygın olsa da hukuken geçerli değildir).

• Zorunlu unsurlar: “Çek” kelimesi, kayıtsız şartsız ödeme emri, muhatap banka, ödeme yeri, tarih, keşideci imzası

3. Kambiyo Senetlerinde Devir

A. Ciro ile devir

• Ciro türleri:

  • Tam ciro: "Ahmet'e ödeyiniz. İmza"

  • Beyaz ciro: Sadece imza atılır.

• Cironun etkisi: Hakkı devreder, kişisel defiler karşı devralan korunabilir.

B. Zincirleme ciro

• Her ciro bir öncekini doğrular, kesintisiz ciro zinciri gerekir.

• Hamil, senedi meşru bir şekilde iktisap ettiğini bu yolla ispat eder.

4. Kambiyo Senetlerinde Aval (TTK m. 700 vd.)

• Tanım: Senet borçlusuna üçüncü kişi tarafından verilen teminattır.

• Aval veren kişiye "avalist", teminat verilen kişiye "aval olunan" denir.

• Senet üzerine “aval” veya benzeri bir ibare ile yazılır.

• Aval, kimin için verildiği belirtilmemişse keşideci için verilmiş sayılır.

5. Kambiyo Senetlerinde İbraz ve Ödeme

A. İbraz süreleri:

• Çek: Keşide yerinde 10 gün, başka yerde 1 ay içinde ibraz edilir.

• Poliçe ve bono: Vadelerinde ibraz edilir.

B. Ödeme ve Protesto:

• Ödeme yapılmazsa protesto çekilerek başvuru hakları kullanılabilir.

• Protesto süresi: En geç ertesi iş günü

6. Kambiyo Senetlerine Dayalı Takip (İcra İflas Hukuku ile Bağlantı)

• Kambiyo senetlerine özgü takip, İİK m. 167 uyarınca yapılır.

• Senedin kambiyo vasfını taşıması gerekir.

• Takip, genel hacizden daha hızlı ve etkin bir yoldur.

• Borçlu 5 gün içinde itiraz edebilir ancak itiraz sebepleri sınırlıdır.

7. Kıymetli Evrakta Ziya ve İptal

• Kıymetli evrak zayi olduğunda senedin iptali için mahkemeye başvurulur.

• TTK m. 651 vd.

• Hamiline yazılı senetlerde iptal mümkün değildir; bunlarda ilan ve ödeme yasağı uygulanır.

8. Sahtecilik ve Ziya Hallerinde Hukuki Sonuçlar

• Sahte imza: Borç doğmaz, ancak sonraki ciro zinciri etkilenmez.

• Kötü niyetli iktisap: Hamil, hak sahibi olmaz, senet iade edilir.

9. Kıymetli Evrakta Defi

• Defi: Borçlu, senet bedelini ödememek için öne sürdüğü itirazlardır.

• Kişisel defiler: İlk borçluya karşı ileri sürülebilir.

• Objektif (mutlak) defiler: Herkese karşı ileri sürülebilir (ör. senedin yokluğu, geçersizliği)

10. Tahsil ve Teminat Amaçlı Ciro

• Tahsil cirosu: "Tahsil edilmek üzere Ahmet’e" gibi. Yetki cirosudur.

• Teminat cirosu: “Teminat olarak” ibaresi içerir. İpoteğe benzer.

11. Rehin ve Kıymetli Evrak

• Kıymetli evrak, rehin konusu olabilir.

• Rehin cirosu yapılabilir; rehin hakkı, senetle birlikte devredilir.

• Alacak rehin hakkı sona erince borçluya karşı ileri sürülebilir.

12. Karşılıksız Çek Suçu (Çek Kanunu m. 5)

• Çekin karşılıksız çıkması halinde, keşideciye adli para cezası verilir.

• Şikâyete tabi bir suçtur.

• Ticari itibar açısından ağır sonuçları vardır.