İnfaz Hukuku: 20 Hap Bilgi (Güncel Mevzuat Odaklı)

* İnfaz Hukuku Nedir? Mahkemelerce verilen cezaların (hapis, adli para cezası vb.) nasıl ve hangi koşullarda yerine getirileceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Amacı, suçlunun topluma kazandırılması ve kamu düzeninin korunmasıdır.

* Temel Kanun: 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİK). İnfaz Hukuku'nun temelini bu kanun oluşturur.

* İnfazın Temel İlkeleri: Kanunilik (cezalar kanunla infaz edilir), eşitlik (herkese eşit uygulama), insanlık (insan onuruna uygun infaz), adalet ve bireyselleştirme (suçlunun özelliklerine göre infaz).

* İnfaz Hâkimliği: İnfaz işlemlerine ilişkin kararların denetimini ve infazda ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesini sağlar. İnfazın yargısal denetimini yapar. Özellikle pandemi döneminde yapılan düzenlemelerle yetki ve sorumlulukları arttı.

* Denetimli Serbestlik: Hükümlünün cezasının bir kısmını ceza infaz kurumu dışında, belirlenen kurallara uyarak geçirmesini sağlayan bir infaz kurumudur. Amacı, hükümlünün topluma uyumunu kolaylaştırmaktır.

* Denetimli Serbestlik Süreleri (Güncel):

* Genel kural: Koşullu salıverilmesine bir yıl kala denetimli serbestliğe ayrılabilir.

* Bazı suçlarda (örn. uyuşturucu, cinsel suçlar, terör suçları): Daha katı veya farklı denetimli serbestlik süreleri ve koşulları bulunur. Özellikle cinsel suçlarda ve terör suçlarında bu süreler daha uzundur veya yoktur.

* 18 yaş altı ve 65 yaş üstü hükümlüler: Daha esnek denetimli serbestlik süreleri uygulanabilir (örn. çocuklarda koşullu salıverilmeye 2 yıl kala, yaşlılarda da benzer durumlar).

* Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye): Hükümlünün, cezasının belirli bir kısmını infaz kurumunda geçirdikten sonra, iyi halli olması şartıyla ceza infaz kurumundan serbest bırakılmasıdır. Gözetim süresi sona erdiğinde cezası infaz edilmiş sayılır.

* Koşullu Salıverilme Oranları (Genel Kural):

* Genel olarak, cezaların 2/3'ü infaz kurumunda çekildikten sonra koşullu salıverilme uygulanır.

* İstisnalar: Terör suçları, cinsel suçlar, örgütlü suçlar gibi bazı katalog suçlarda bu oran 3/4 veya daha farklı olabilir. Müebbet hapis cezalarında 24, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında 30 yıl fiili infaz sonrası koşullu salıverilme değerlendirilir.

* Mükerrirler (Tekerrür): Daha önce bir suçtan hüküm giyip, cezasını infaz ettikten sonra yeni bir suç işleyen kişilerdir. Bunlar için infaz süreleri ve koşullu salıverilme oranları daha ağırdır.

* İyi Hal (Ceza İnfaz Kurumlarında): Hükümlünün ceza infaz kurumunda kurallara uyması, iyileştirme faaliyetlerine katılması, pişmanlık göstermesi gibi durumları kapsar. Koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik için temel şarttır.

* Gözetim Süresi: Koşullu salıverilme sonrası hükümlünün dışarıda geçirdiği ve denetimli serbestlik hükümlerine tabi olduğu süredir. Bu sürede kural ihlali yapılırsa, salıverilme geri alınabilir.

* Adli Para Cezası İnfazı: Adli para cezaları ödenmezse, savcılık kararıyla hapse çevrilebilir. Her gün için belirli bir miktar (genellikle 20-100 TL) hapis cezasına dönüşür.

* Disiplin Hükümleri: Ceza infaz kurumunda disiplini bozan davranışlar (kavga, isyan vb.) disiplin cezalarıyla (telefon hakkının kısıtlanması, ziyaretçi yasağı, hücreye koyma vb.) karşılaşır ve bu durum iyi hal değerlendirmesini olumsuz etkiler.

* Çocuk Hükümlülerde İnfaz: Çocuklara özgü infaz rejimi uygulanır. Cezaları daha kısa sürede koşullu salıvermeye tabidir ve eğitim, gelişimleri ön planda tutulur. Çocuk infaz kurumlarında veya çocuk koğuşlarında barındırılırlar.

* Hastalık Nedeniyle Erteleme/Tahliye: Hükümlünün ceza infaz kurumunda hayatını tek başına idame ettiremeyecek kadar ağır hasta olması veya cezasının infazının hayatı için tehlike arz etmesi durumunda, infaz ertelenebilir veya iyileşinceye kadar tahliye edilebilir. Tam teşekküllü hastane raporu esastır.

* Ceza İnfaz Kurumlarındaki Ziyaret Hakları: Açık ve kapalı görüşler ile mektup, faks, telefon gibi iletişim hakları bulunur. COVID-19 pandemisi döneminde bu haklarda geçici kısıtlamalar yaşanmıştır.

* Açık Ceza İnfaz Kurumları: Suç teşkil eden fiillerin işlenişi ve infaz süreçleri nispeten daha az tehlikeli olan hükümlülerin barındırıldığı, daha esnek bir rejimin uygulandığı kurumlardır. Belirli şartları taşıyan hükümlüler bu kurumlara ayrılabilir.

* Kapalı Ceza İnfaz Kurumları: Güvenlik seviyesinin daha yüksek olduğu, hükümlülerin dış dünyayla daha sınırlı ilişkide olduğu kurumlardır.

* İnfaz Hâkimliğinin Yetkileri: Ceza infaz kurumunda disiplin cezalarına yapılan itirazları inceleme, koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik kararlarını denetleme, cezaların hesaplanmasında ortaya çıkan tereddütleri giderme.

* Yazı İşleri Müdürlüğü'nün Rolü: Mahkeme kararlarının infaz savcılığına doğru ve eksiksiz olarak gönderilmesi, infaz belgelerinin düzenlenmesi, infazla ilgili dosya takibi, infaz hâkimliği kararlarının kaydı ve takibi gibi hayati görevleri bulunur. İnfaz süresince hak kayıplarının yaşanmaması için dikkatli ve güncel bilgiye sahip olmak esastır.