📘 İDARİ YARGIDA SÜRELER: İVEDİ YARGILAMA, DAVA AÇMA VE DİĞER ÖNEMLİ HÜKÜMLER

İdari yargı; bireylerle devlet arasındaki hukuki uyuşmazlıkların çözümlendiği, kendine özgü usul kuralları olan bir yargı koludur. Bu sistemin temel dayanağı 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunudur. Süreler, idari yargının işleyişinde belirleyici rol oynar çünkü çoğu durumda süre geçtikten sonra yapılan başvuru dinlenmez. Aşağıda, idari yargılamadaki tüm önemli süreleri ve bunların nasıl işlediğini detaylı biçimde bulacaksınız.

1. 🔹 Dava Açma Süreleri

İdari yargıda dava açma süreleri, yazılı bildirimin yapıldığı tarihten itibaren işlemeye başlar. Bu sürelerin en yaygın olanları şunlardır:

- Genel dava açma süresi: 60 gün

İdari işlemlere karşı açılan iptal ve tam yargı davalarında başvurulması gereken genel süredir. Örneğin, bir memura verilen disiplin cezasına karşı, tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde dava açılmalıdır.

- Vergi davalarında süre: 30 gün

Vergi Mahkemelerinde görülen davalar için geçerlidir. Vergi cezalarına, tarhiyatlara veya ödeme emirlerine karşı 30 gün içinde dava açılmalıdır.

- İmar uygulamaları ve kamulaştırmada süre: 30 gün

Kamulaştırma Kanunu’ndan doğan davalarda ve bazı özel idari işlemlerde özel olarak 30 günlük süre öngörülmüştür.

2. 🔹 İdari Başvuru (İtiraz, Şikâyet, Düzeltme) ve Zımni Ret

- İdari başvuru süresi: 60 gün

Kişi, dava açmadan önce idareye başvurarak işlemin düzeltilmesini veya geri alınmasını talep edebilir. Bu başvuru da işlemin tebliğinden itibaren 60 gün içinde yapılmalıdır.

- Zımni rette dava açma süresi:

İdare, yapılan başvuruya 60 gün içinde cevap vermezse, bu süre dolunca başvuru reddedilmiş sayılır. Bu durumda kişi, izleyen 60 gün içinde dava açmalıdır. Yani toplamda 120 günlük bir süreç söz konusudur.

3. 🔹 İvedi Yargılama Usulü (İYUK m.20/A)

İvedi yargılama usulü, özellikle önemli kamu düzeniyle ilgili konularda hızlı karar verilmesini sağlamak amacıyla uygulanır. En bilinen örnekleri, imar planları, çevresel etki değerlendirmeleri ve OHAL işlemleridir.

- Dava açma süresi: 30 gün

İvedi yargılama kapsamına giren işlemlere karşı, 30 gün içinde dava açılması gerekir.

- Cevap verme süresi: 15 gün

İdare, dava dilekçesinin kendisine tebliğinden itibaren 15 gün içinde savunma (cevap) verir.

- Karar süresi: En geç 1 ay

Mahkeme, dava açılmasından itibaren en geç 1 ay içinde karar vermelidir. Yani klasik yargılamadan çok daha hızlıdır.

- Yürütmenin durdurulması: Resen incelenir

Taraflar talep etmese bile, mahkeme yürütmeyi durdurma şartlarını kendiliğinden göz önünde bulundurur.

4. 🔹 Ortak Sınavlar (KPSS, TUS, YKS vb.) ve Sınav İptal Davaları

Sınav sonuçlarına ilişkin idari işlemlere karşı süreler de oldukça önemlidir.

- Dava açma süresi: 60 gün

ÖSYM, MEB ve diğer kamu otoritelerince yapılan sınav sonuçlarına karşı dava açma süresi genellikle 60 gündür.

- Soruların iptali, puan hesaplama hataları vb. işlemlerde süre, sonucun tebliğinden itibaren başlar.

5. 🔹 Yürütmenin Durdurulması Talebi

İdari davalarda, işlemin dava süresince uygulanmamasını sağlamak için yürütmenin durdurulması talep edilebilir.

- Talep süresi: Dava açarken ya da sonrasında yapılabilir.

- Karar süresi: Mahkeme, 7 gün içinde yürütmenin durdurulması talebini karara bağlamalıdır.

Bu karar verilirken iki temel şart aranır:

• Telafisi güç zarar

• Açık hukuka aykırılık

6. 🔹 Kanun Yolları (İstinaf ve Temyiz)

- İstinaf başvuru süresi: 30 gün

Bölge İdare Mahkemesine yapılır. Kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde başvurulmalıdır.

- Temyiz süresi: 30 gün

Danıştay’a temyiz yoluna gidilecekse de süre aynıdır: Kararın tebliğinden itibaren 30 gün.

7. 🔹 Sürelerin Başlangıcı ve Hesaplanması

• Süreler resmî tebliğle işlemeye başlar.

• Sürelerin hesaplanmasında başlangıç günü sayılmaz, son gün tatilse süre bir sonraki ilk iş gününe uzar.

• E-tebligat yapılan işlemlerde, tebliğ tarihi olarak beşinci gün kabul edilir (Tebligat Kanunu md.7/a).

8. 🔹 Süre Kaçırılırsa Ne Olur?

Süre kaçırıldığında dava kesin olarak reddedilir. Ancak;

• Mücbir sebep

• Haklı mazeret (örneğin deprem, hastalık gibi)

durumlarında eski hâle getirme (sürelerin iadesi) talep edilebilir. Bu durumda, mazeretin ortadan kalkmasından itibaren 15 gün içinde mazeretin ispatı ile birlikte başvuru yapılmalıdır.

📌 SON SÖZ

İdari yargıda süreler, dava hakkının korunması açısından hayati öneme sahiptir. Özellikle ivedi yargılama gibi özel yargı türlerinde bu süreler çok daha kısa ve katıdır. Bu nedenle, hak kaybı yaşamamak için sürelere dair bilinçli olmak gerekir.

Sürelerin doğru takibi, hak arama özgürlüğünün temel taşıdır.