* Bağlı Yetki: İdarenin belirli durumlarda kanunla belirlenen şekilde hareket etmek zorunda olması.
* Takdir Yetkisi: İdarenin kanunda belirtilen sınırlar içinde, serbestçe hareket etme imkanına sahip olması. (Ancak takdir yetkisi de sınırsız değildir, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun kullanılmalıdır.)
* Yokluk: Bir idari işlemin unsurlarından birinin (özellikle yetki veya konu) açıkça ve ağır bir şekilde eksik olması durumunda, işlemin hukuken hiç doğmamış kabul edilmesi. (Yargı kararına gerek yoktur.)
* İptal: Hukuka aykırı idari işlemin yargı kararıyla ortadan kaldırılması. İptal kararı geçmişe yürür (ex tunc).
* Tam Yargı Davası: İdari işlem veya eylemden dolayı zarara uğrayan kişinin uğradığı zararın giderilmesi (tazminat) talebiyle açtığı dava.
* İdari Sözleşmeler: İdarenin kamu hukuku kurallarına göre yaptığı sözleşmeler (örn. imtiyaz sözleşmeleri).
* Hizmet Kusuru: Kamu hizmetinin hiç işlememesi, geç işlemesi veya kötü işlemesi nedeniyle idarenin sorumlu olması.
* Kusursuz Sorumluluk: İdarenin, bir kusuru olmasa dahi, risk ilkesi veya fedakarlık ilkesi gereği meydana gelen zararlardan sorumlu olması.
III. İdari Yargı Teşkilatı
* İdari Yargı Kolu: Yürütme organının hukuka uygunluğunu denetleyen yargı kolu. Anayasa'nın 125. maddesi gereği idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Mahkemeler: İlk derece idari yargı mahkemeleridir (Genel görevli mahkeme).
* Vergi Mahkemeleri: Vergi uyuşmazlıklarına bakan ilk derece idari yargı mahkemeleridir.
* Bölge İdare Mahkemeleri (BİM): İstinaf (temyiz) mahkemeleri olarak görev yaparlar. İlk derece idari mahkemelerinin kararlarını hem hukuki hem de maddi yönden denetler.
* Danıştay: İdari yargının en üst mahkemesidir. BİM kararlarına karşı temyiz mercii ve bazı davalarda ilk derece mahkemesi (örn. Bakanlar Kurulu Kararları). Aynı zamanda idarenin danışma organıdır.
* Sayıştay: Kamu idarelerinin gelir ve giderlerini denetleyen, TBMM adına görev yapan yüksek denetim ve yargı organıdır. İdari yargıdan farklıdır ancak kamu mali denetimi yapar.
IV. İdari Yargılama Usulü (İYUK)
* Temel Kanun: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK). İdari davaların nasıl açılacağını, yürütüleceğini ve sonuçlandırılacağını düzenler.
* Dava Açma Süresi: İptal davalarında kural olarak 60 gün, tam yargı davalarında ise zararın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl ve her halükarda olayın meydana geldiği tarihten itibaren 5 yıldır.
* Dava Dilekçesi Unsurları: Tarafların adı/soyadı, adresi; davaya konu idari işlem (tarihi, sayısı); dava konusu (talep); hukuki sebepler; deliller; imzası.
* İdari Yargıda Yetki: Davaya konu işlemi yapan idari makamın bulunduğu yer mahkemesi genel yetkilidir. (İstisnalar vardır).
* Yürütmenin Durdurulması (YD): Telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde, mahkemenin idari işlemin yürürlüğünü dava sonuçlanıncaya kadar durdurmasıdır. Çok önemli bir hukuki güvencedir.
* Savunma Süresi: İdareye, dava dilekçesine cevap vermesi için tebligat tarihinden itibaren 30 gün süre verilir.
* Dilekçeler Teatisi: Dava dilekçesi, savunma dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi, ikinci savunma dilekçesi. Her dilekçe için 30 gün süre tanınır (uzatılabilir).
* Duruşma: Kural olarak idari davalarda duruşma yapılmaz, dosya üzerinden karar verilir. Ancak taraflardan birinin talebi veya mahkemenin resen gerekli görmesi üzerine duruşma yapılabilir.
* Keşif ve Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, uyuşmazlığın çözümünde teknik bilgi gerektiren durumlarda bilirkişi görevlendirebilir veya olay yerinde keşif yapabilir.
* Kararların Türleri: İptal kararı, ret kararı, kısmen kabul/kısmen ret kararı.
* İptal Kararının Etkisi: İptal edilen idari işlem, yapıldığı tarihten itibaren (geçmişe etkili - ex tunc) ortadan kalkar. Mahkeme kararı idareyi bağlar.
* Kararların Uygulanması: İdari yargı kararları, idare tarafından gecikmeksizin ve en geç kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde uygulanmak zorundadır. Aksi halde idare aleyhine tam yargı davası açılabilir.
* Kanun Yolları:
* İstinaf: İlk derece idari mahkemelerinin kararlarına karşı BİM'e başvuru (30 gün).
* Temyiz: BİM kararlarına (veya bazı özel davalarda ilk derece mahkeme kararlarına) karşı Danıştay'a başvuru (30 gün).
* Kanun Yararına Temyiz: Hukukî birliğin sağlanması ve hukuka aykırılıkların giderilmesi amacıyla Adalet Bakanlığı veya Danıştay Başsavcısının talebi üzerine yapılan istisnai bir temyiz yoludur.
* Yargılamanın Yenilenmesi: Kesinleşen bir kararın, kanunda sayılan sınırlı nedenlerin (örn. sahte belge, yeni delil) ortaya çıkması üzerine yeniden incelenmesidir.
V. İdare Hukuku ve Kamu Personeli
* Memur Statüsü: Kamu hizmeti gören kişilerin tabi olduğu özel statü.
* Disiplin Hukuku: Memurların görev ve davranışlarına ilişkin kurallar ve bu kurallara aykırılık halinde uygulanan yaptırımlar.
* Disiplin Cezalarına İtiraz: Disiplin amirince verilen cezalara karşı bir üst disiplin amirine veya disiplin kuruluna itiraz edilebilir.
* Yargı Yolu (Disiplin Cezaları): Meslekten çıkarma cezası hariç diğer disiplin cezalarına karşı idari yargı yolu açıktır. Meslekten çıkarma cezasında ise yargı yolu her zaman açıktır.
* Atama: Bir kişinin memuriyete veya bir göreve getirilmesidir.
* Naklen Atama: Bir memurun başka bir göreve veya başka bir kuruma atanması.
* Görevden Uzaklaştırma: Memurun, göreviyle ilgili bir suç veya disiplin soruşturması nedeniyle geçici olarak görevinden uzaklaştırılmasıdır.
* Mal Bildirimi: Kamu görevlilerinin belirli aralıklarla mal varlıklarını beyan etmesi zorunluluğu (yolsuzlukla mücadele).
* Memurların Sendika Hakkı: Kamu görevlileri, sendika kurma ve sendikalara üye olma hakkına sahiptir (sınırlı).
VI. İdare Hukuku ve İdari Yargılamada Güncel Gelişmeler
* Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: 2017 Anayasa değişikliği ile yürütme organının kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine dönüşmüştür. İdari yargı denetimine tabidir.
* Kanun Yolları İstisnaları: İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda bazı davaların doğrudan Bölge İdare Mahkemesinde kesinleşmesi veya temyiz yolunun kapalı olması gibi istisnalar bulunmaktadır.
* e-Duruşma ve Dijitalleşme: İdari yargıda da UYAP üzerinden e-duruşma ve elektronik tebligat gibi dijitalleşme uygulamaları yaygınlaşmaktadır.
* Bilirkişi Raporlarının Önemi: Özellikle teknik konularda bilirkişi raporları, idari yargılamada kararın oluşmasında büyük önem taşımaktadır.
* Danıştay Kararlarının Etkisi: Danıştay'ın emsal nitelikteki kararları, idare hukukunun gelişiminde ve uygulamasında yol göstericidir.
* İdarenin Şeffaflığı ve Hesap Verebilirliği: Özellikle Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve CİMER uygulamaları, idarenin şeffaflığını ve hesap verebilirliğini artırmayı hedeflemektedir.
* Kamu İhale Hukuku: İdarenin yaptığı alım, satım ve yapım işlerini düzenleyen özel bir idare hukuku alanıdır. İhale süreçlerindeki uyuşmazlıklar da idari yargının konusudur.
* Kamulaştırma: Kamu yararı amacıyla, taşınmaz mülkiyetinin idare tarafından bedeli karşılığında ve kanunda belirtilen usullere göre alınmasıdır. İdari yargı denetimine tabidir.
* İmar Hukuku: Şehirlerin ve yerleşim yerlerinin planlanması, yapılaşma süreçlerini düzenleyen idare hukuku alanıdır. İmar planlarına karşı açılan davalar idari yargının konusudur.
* Çevre Hukuku: İdarenin çevre koruma ve denetim faaliyetlerini düzenleyen, çevre kirliliği ve tahribatına ilişkin idari işlemleri kapsayan hukuk dalıdır.
* Yargı Yolu Kapalı Kararlar (İstisnalar): Anayasa'da belirtilen istisnalar (örn. Yüksek Askerî Şûra'nın terfi ve ilişik kesme kararları hariç diğer kararları) hariç, idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Yaptırım: İdarenin, kanundan aldığı yetkiyle, bir hukuka aykırılık karşısında uyguladığı ceza niteliğindeki yaptırımlar (idari para cezası, ruhsat iptali vb.).
* Dava Ehliyeti: Davayı açabilmek için tarafın hukuki ehliyete sahip olması gerekir (hak ehliyeti, fiil ehliyeti).
* Vekaletname: Avukatın, davada müvekkili adına işlem yapabilmesi için aldığı yetki belgesi. İdari yargıda da avukatla temsil mümkündür.
* Harç ve Masraf: İdari davaların açılması ve yürütülmesi için yatırılması gereken harçlar ve yargılama giderleri.
* Adli Yardım (İdari Yargı): Maddi durumu yeterli olmayan kişilerin idari yargıda dava açarken harç ve giderlerden muaf tutulması.
* Uyuşmazlık Mahkemesi: Adli ve idari yargı kolları arasındaki görev uyuşmazlıklarını çözer.
VII. Yazı İşleri Müdürlüğü ve İdare Hukuku Bağlantısı
* Dava Dilekçelerinin Kaydı: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, dava dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydını yapar, havale işlemlerini yürütür.
* Tebligat İşlemleri: İdari yargılama sürecindeki tüm tebligatların (dava dilekçesi, savunma, ara kararlar, kararlar vb.) doğru ve zamanında yapılmasından sorumludur.
* UYAP Kullanımı: İdari yargıda da UYAP sistemi aktif olarak kullanılır. Dosya oluşturma, evrak tarama, e-tebligat işlemleri, duruşma bilgilerinin girişi müdürlüğün görevidir.
* Duruşma Zaptları: Duruşma yapılan idari davalarda, duruşma zaptlarının usulüne uygun ve eksiksiz tutulması.
* Kararların Yazılması ve Kontrolü: Mahkeme kararlarının yazılması, tebyiği ve ilgili yerlere gönderilmesi.
* Sürelerin Takibi: İdari yargılamadaki tüm yasal sürelerin (dava açma, cevap verme, kanun yolu süreleri) doğru bir şekilde takip edilmesi ve taraflara bildirilmesi.
* Dosya Düzeni: İdari yargılama dosyalarının düzenli, eksiksiz ve güvenli bir şekilde muhafaza edilmesi.
* Arşivleme: Tamamlanan dosyaların ilgili mevzuata uygun olarak arşivlenmesi.
* Bilgi Edinme Talepleri: İdari yargılama sürecine ilişkin bilgi edinme taleplerine yasal çerçevede cevap verilmesi.
* Vatandaşla İletişim: İdari yargılamaya taraf olan vatandaşlara yargılama süreçleri hakkında nazik ve açıklayıcı bilgi verilmesi (hukuki tavsiye olmaksızın).
* Hukuka Uygunluk: Yazı işleri müdürlüğünün tüm işlemlerinin İYUK ve diğer ilgili mevzuata tam uyumlu olması.
* Hataların Düzeltilmesi: Yazım veya usul hatalarının tespit edilmesi halinde, mevzuata uygun şekilde düzeltme yapılması veya yargılamanın yenilenmesi süreçlerine destek verilmesi.
* Hukuki Güvenlik: Yazı İşleri Müdürlüğünün doğru ve dikkatli çalışması, idari yargıda hukuki güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunur.
* İdari Yargının Etkinliği: Müdürlüğün hızlı ve hatasız işlemleri, idari yargı sürecinin etkin ve verimli işlemesini doğrudan etkiler.
* Hukuki Yardım Sağlama: Adli yardım taleplerine ilişkin süreçlerin takibi.
* İstinaf/Temyiz Başvuruları: Kanun yolu dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydı ve ilgili mahkemeye gönderilmesi.
* Kesinleşme Şerhi: Kararların kesinleştiğine dair şerhin düşülmesi ve ilgili kurumlara bildirilmesi.
* Yürütmenin Durdurulması Kararları: Bu kararların idareye ivedilikle tebliği ve takip edilmesi.
* Kamu Hizmetinin Niteliği: Yazı İşleri Müdürlüğü'nün sunduğu hizmetin kamu hizmeti niteliğinde olması ve bu çerçevede kamu yararını gözetmesi.
* Disiplin Sorumluluğu: Yazı İşleri Müdürlüğü personelinin, kamu görevlisi olması nedeniyle, görevleriyle ilgili disiplin mevzuatına tabi olması.
* Hukuk Devletinin Güvencesi: İdari yargı ve dolayısıyla yazı işleri müdürlüğü, idarenin hukuka uygunluğunu denetleyerek hukuk devleti ilkesinin güvencesidir.
* İdari Usul Kuralları: İdarenin işlem yaparken uyması gereken usul kuralları, idari yargılamada da bir denetim kriteridir.
* Görevin Önemi: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, idari yargı sisteminin düzgün işlemesi için vazgeçilmez bir role sahiptir.
" inertia>
* Bağlı Yetki: İdarenin belirli durumlarda kanunla belirlenen şekilde hareket etmek zorunda olması.
* Takdir Yetkisi: İdarenin kanunda belirtilen sınırlar içinde, serbestçe hareket etme imkanına sahip olması. (Ancak takdir yetkisi de sınırsız değildir, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun kullanılmalıdır.)
* Yokluk: Bir idari işlemin unsurlarından birinin (özellikle yetki veya konu) açıkça ve ağır bir şekilde eksik olması durumunda, işlemin hukuken hiç doğmamış kabul edilmesi. (Yargı kararına gerek yoktur.)
* İptal: Hukuka aykırı idari işlemin yargı kararıyla ortadan kaldırılması. İptal kararı geçmişe yürür (ex tunc).
* Tam Yargı Davası: İdari işlem veya eylemden dolayı zarara uğrayan kişinin uğradığı zararın giderilmesi (tazminat) talebiyle açtığı dava.
* İdari Sözleşmeler: İdarenin kamu hukuku kurallarına göre yaptığı sözleşmeler (örn. imtiyaz sözleşmeleri).
* Hizmet Kusuru: Kamu hizmetinin hiç işlememesi, geç işlemesi veya kötü işlemesi nedeniyle idarenin sorumlu olması.
* Kusursuz Sorumluluk: İdarenin, bir kusuru olmasa dahi, risk ilkesi veya fedakarlık ilkesi gereği meydana gelen zararlardan sorumlu olması.
III. İdari Yargı Teşkilatı
* İdari Yargı Kolu: Yürütme organının hukuka uygunluğunu denetleyen yargı kolu. Anayasa'nın 125. maddesi gereği idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Mahkemeler: İlk derece idari yargı mahkemeleridir (Genel görevli mahkeme).
* Vergi Mahkemeleri: Vergi uyuşmazlıklarına bakan ilk derece idari yargı mahkemeleridir.
* Bölge İdare Mahkemeleri (BİM): İstinaf (temyiz) mahkemeleri olarak görev yaparlar. İlk derece idari mahkemelerinin kararlarını hem hukuki hem de maddi yönden denetler.
* Danıştay: İdari yargının en üst mahkemesidir. BİM kararlarına karşı temyiz mercii ve bazı davalarda ilk derece mahkemesi (örn. Bakanlar Kurulu Kararları). Aynı zamanda idarenin danışma organıdır.
* Sayıştay: Kamu idarelerinin gelir ve giderlerini denetleyen, TBMM adına görev yapan yüksek denetim ve yargı organıdır. İdari yargıdan farklıdır ancak kamu mali denetimi yapar.
IV. İdari Yargılama Usulü (İYUK)
* Temel Kanun: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK). İdari davaların nasıl açılacağını, yürütüleceğini ve sonuçlandırılacağını düzenler.
* Dava Açma Süresi: İptal davalarında kural olarak 60 gün, tam yargı davalarında ise zararın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl ve her halükarda olayın meydana geldiği tarihten itibaren 5 yıldır.
* Dava Dilekçesi Unsurları: Tarafların adı/soyadı, adresi; davaya konu idari işlem (tarihi, sayısı); dava konusu (talep); hukuki sebepler; deliller; imzası.
* İdari Yargıda Yetki: Davaya konu işlemi yapan idari makamın bulunduğu yer mahkemesi genel yetkilidir. (İstisnalar vardır).
* Yürütmenin Durdurulması (YD): Telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde, mahkemenin idari işlemin yürürlüğünü dava sonuçlanıncaya kadar durdurmasıdır. Çok önemli bir hukuki güvencedir.
* Savunma Süresi: İdareye, dava dilekçesine cevap vermesi için tebligat tarihinden itibaren 30 gün süre verilir.
* Dilekçeler Teatisi: Dava dilekçesi, savunma dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi, ikinci savunma dilekçesi. Her dilekçe için 30 gün süre tanınır (uzatılabilir).
* Duruşma: Kural olarak idari davalarda duruşma yapılmaz, dosya üzerinden karar verilir. Ancak taraflardan birinin talebi veya mahkemenin resen gerekli görmesi üzerine duruşma yapılabilir.
* Keşif ve Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, uyuşmazlığın çözümünde teknik bilgi gerektiren durumlarda bilirkişi görevlendirebilir veya olay yerinde keşif yapabilir.
* Kararların Türleri: İptal kararı, ret kararı, kısmen kabul/kısmen ret kararı.
* İptal Kararının Etkisi: İptal edilen idari işlem, yapıldığı tarihten itibaren (geçmişe etkili - ex tunc) ortadan kalkar. Mahkeme kararı idareyi bağlar.
* Kararların Uygulanması: İdari yargı kararları, idare tarafından gecikmeksizin ve en geç kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde uygulanmak zorundadır. Aksi halde idare aleyhine tam yargı davası açılabilir.
* Kanun Yolları:
* İstinaf: İlk derece idari mahkemelerinin kararlarına karşı BİM'e başvuru (30 gün).
* Temyiz: BİM kararlarına (veya bazı özel davalarda ilk derece mahkeme kararlarına) karşı Danıştay'a başvuru (30 gün).
* Kanun Yararına Temyiz: Hukukî birliğin sağlanması ve hukuka aykırılıkların giderilmesi amacıyla Adalet Bakanlığı veya Danıştay Başsavcısının talebi üzerine yapılan istisnai bir temyiz yoludur.
* Yargılamanın Yenilenmesi: Kesinleşen bir kararın, kanunda sayılan sınırlı nedenlerin (örn. sahte belge, yeni delil) ortaya çıkması üzerine yeniden incelenmesidir.
V. İdare Hukuku ve Kamu Personeli
* Memur Statüsü: Kamu hizmeti gören kişilerin tabi olduğu özel statü.
* Disiplin Hukuku: Memurların görev ve davranışlarına ilişkin kurallar ve bu kurallara aykırılık halinde uygulanan yaptırımlar.
* Disiplin Cezalarına İtiraz: Disiplin amirince verilen cezalara karşı bir üst disiplin amirine veya disiplin kuruluna itiraz edilebilir.
* Yargı Yolu (Disiplin Cezaları): Meslekten çıkarma cezası hariç diğer disiplin cezalarına karşı idari yargı yolu açıktır. Meslekten çıkarma cezasında ise yargı yolu her zaman açıktır.
* Atama: Bir kişinin memuriyete veya bir göreve getirilmesidir.
* Naklen Atama: Bir memurun başka bir göreve veya başka bir kuruma atanması.
* Görevden Uzaklaştırma: Memurun, göreviyle ilgili bir suç veya disiplin soruşturması nedeniyle geçici olarak görevinden uzaklaştırılmasıdır.
* Mal Bildirimi: Kamu görevlilerinin belirli aralıklarla mal varlıklarını beyan etmesi zorunluluğu (yolsuzlukla mücadele).
* Memurların Sendika Hakkı: Kamu görevlileri, sendika kurma ve sendikalara üye olma hakkına sahiptir (sınırlı).
VI. İdare Hukuku ve İdari Yargılamada Güncel Gelişmeler
* Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: 2017 Anayasa değişikliği ile yürütme organının kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine dönüşmüştür. İdari yargı denetimine tabidir.
* Kanun Yolları İstisnaları: İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda bazı davaların doğrudan Bölge İdare Mahkemesinde kesinleşmesi veya temyiz yolunun kapalı olması gibi istisnalar bulunmaktadır.
* e-Duruşma ve Dijitalleşme: İdari yargıda da UYAP üzerinden e-duruşma ve elektronik tebligat gibi dijitalleşme uygulamaları yaygınlaşmaktadır.
* Bilirkişi Raporlarının Önemi: Özellikle teknik konularda bilirkişi raporları, idari yargılamada kararın oluşmasında büyük önem taşımaktadır.
* Danıştay Kararlarının Etkisi: Danıştay'ın emsal nitelikteki kararları, idare hukukunun gelişiminde ve uygulamasında yol göstericidir.
* İdarenin Şeffaflığı ve Hesap Verebilirliği: Özellikle Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve CİMER uygulamaları, idarenin şeffaflığını ve hesap verebilirliğini artırmayı hedeflemektedir.
* Kamu İhale Hukuku: İdarenin yaptığı alım, satım ve yapım işlerini düzenleyen özel bir idare hukuku alanıdır. İhale süreçlerindeki uyuşmazlıklar da idari yargının konusudur.
* Kamulaştırma: Kamu yararı amacıyla, taşınmaz mülkiyetinin idare tarafından bedeli karşılığında ve kanunda belirtilen usullere göre alınmasıdır. İdari yargı denetimine tabidir.
* İmar Hukuku: Şehirlerin ve yerleşim yerlerinin planlanması, yapılaşma süreçlerini düzenleyen idare hukuku alanıdır. İmar planlarına karşı açılan davalar idari yargının konusudur.
* Çevre Hukuku: İdarenin çevre koruma ve denetim faaliyetlerini düzenleyen, çevre kirliliği ve tahribatına ilişkin idari işlemleri kapsayan hukuk dalıdır.
* Yargı Yolu Kapalı Kararlar (İstisnalar): Anayasa'da belirtilen istisnalar (örn. Yüksek Askerî Şûra'nın terfi ve ilişik kesme kararları hariç diğer kararları) hariç, idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Yaptırım: İdarenin, kanundan aldığı yetkiyle, bir hukuka aykırılık karşısında uyguladığı ceza niteliğindeki yaptırımlar (idari para cezası, ruhsat iptali vb.).
* Dava Ehliyeti: Davayı açabilmek için tarafın hukuki ehliyete sahip olması gerekir (hak ehliyeti, fiil ehliyeti).
* Vekaletname: Avukatın, davada müvekkili adına işlem yapabilmesi için aldığı yetki belgesi. İdari yargıda da avukatla temsil mümkündür.
* Harç ve Masraf: İdari davaların açılması ve yürütülmesi için yatırılması gereken harçlar ve yargılama giderleri.
* Adli Yardım (İdari Yargı): Maddi durumu yeterli olmayan kişilerin idari yargıda dava açarken harç ve giderlerden muaf tutulması.
* Uyuşmazlık Mahkemesi: Adli ve idari yargı kolları arasındaki görev uyuşmazlıklarını çözer.
VII. Yazı İşleri Müdürlüğü ve İdare Hukuku Bağlantısı
* Dava Dilekçelerinin Kaydı: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, dava dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydını yapar, havale işlemlerini yürütür.
* Tebligat İşlemleri: İdari yargılama sürecindeki tüm tebligatların (dava dilekçesi, savunma, ara kararlar, kararlar vb.) doğru ve zamanında yapılmasından sorumludur.
* UYAP Kullanımı: İdari yargıda da UYAP sistemi aktif olarak kullanılır. Dosya oluşturma, evrak tarama, e-tebligat işlemleri, duruşma bilgilerinin girişi müdürlüğün görevidir.
* Duruşma Zaptları: Duruşma yapılan idari davalarda, duruşma zaptlarının usulüne uygun ve eksiksiz tutulması.
* Kararların Yazılması ve Kontrolü: Mahkeme kararlarının yazılması, tebyiği ve ilgili yerlere gönderilmesi.
* Sürelerin Takibi: İdari yargılamadaki tüm yasal sürelerin (dava açma, cevap verme, kanun yolu süreleri) doğru bir şekilde takip edilmesi ve taraflara bildirilmesi.
* Dosya Düzeni: İdari yargılama dosyalarının düzenli, eksiksiz ve güvenli bir şekilde muhafaza edilmesi.
* Arşivleme: Tamamlanan dosyaların ilgili mevzuata uygun olarak arşivlenmesi.
* Bilgi Edinme Talepleri: İdari yargılama sürecine ilişkin bilgi edinme taleplerine yasal çerçevede cevap verilmesi.
* Vatandaşla İletişim: İdari yargılamaya taraf olan vatandaşlara yargılama süreçleri hakkında nazik ve açıklayıcı bilgi verilmesi (hukuki tavsiye olmaksızın).
* Hukuka Uygunluk: Yazı işleri müdürlüğünün tüm işlemlerinin İYUK ve diğer ilgili mevzuata tam uyumlu olması.
* Hataların Düzeltilmesi: Yazım veya usul hatalarının tespit edilmesi halinde, mevzuata uygun şekilde düzeltme yapılması veya yargılamanın yenilenmesi süreçlerine destek verilmesi.
* Hukuki Güvenlik: Yazı İşleri Müdürlüğünün doğru ve dikkatli çalışması, idari yargıda hukuki güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunur.
* İdari Yargının Etkinliği: Müdürlüğün hızlı ve hatasız işlemleri, idari yargı sürecinin etkin ve verimli işlemesini doğrudan etkiler.
* Hukuki Yardım Sağlama: Adli yardım taleplerine ilişkin süreçlerin takibi.
* İstinaf/Temyiz Başvuruları: Kanun yolu dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydı ve ilgili mahkemeye gönderilmesi.
* Kesinleşme Şerhi: Kararların kesinleştiğine dair şerhin düşülmesi ve ilgili kurumlara bildirilmesi.
* Yürütmenin Durdurulması Kararları: Bu kararların idareye ivedilikle tebliği ve takip edilmesi.
* Kamu Hizmetinin Niteliği: Yazı İşleri Müdürlüğü'nün sunduğu hizmetin kamu hizmeti niteliğinde olması ve bu çerçevede kamu yararını gözetmesi.
* Disiplin Sorumluluğu: Yazı İşleri Müdürlüğü personelinin, kamu görevlisi olması nedeniyle, görevleriyle ilgili disiplin mevzuatına tabi olması.
* Hukuk Devletinin Güvencesi: İdari yargı ve dolayısıyla yazı işleri müdürlüğü, idarenin hukuka uygunluğunu denetleyerek hukuk devleti ilkesinin güvencesidir.
* İdari Usul Kuralları: İdarenin işlem yaparken uyması gereken usul kuralları, idari yargılamada da bir denetim kriteridir.
* Görevin Önemi: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, idari yargı sisteminin düzgün işlemesi için vazgeçilmez bir role sahiptir.
" inertia>
* Bağlı Yetki: İdarenin belirli durumlarda kanunla belirlenen şekilde hareket etmek zorunda olması.
* Takdir Yetkisi: İdarenin kanunda belirtilen sınırlar içinde, serbestçe hareket etme imkanına sahip olması. (Ancak takdir yetkisi de sınırsız değildir, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun kullanılmalıdır.)
* Yokluk: Bir idari işlemin unsurlarından birinin (özellikle yetki veya konu) açıkça ve ağır bir şekilde eksik olması durumunda, işlemin hukuken hiç doğmamış kabul edilmesi. (Yargı kararına gerek yoktur.)
* İptal: Hukuka aykırı idari işlemin yargı kararıyla ortadan kaldırılması. İptal kararı geçmişe yürür (ex tunc).
* Tam Yargı Davası: İdari işlem veya eylemden dolayı zarara uğrayan kişinin uğradığı zararın giderilmesi (tazminat) talebiyle açtığı dava.
* İdari Sözleşmeler: İdarenin kamu hukuku kurallarına göre yaptığı sözleşmeler (örn. imtiyaz sözleşmeleri).
* Hizmet Kusuru: Kamu hizmetinin hiç işlememesi, geç işlemesi veya kötü işlemesi nedeniyle idarenin sorumlu olması.
* Kusursuz Sorumluluk: İdarenin, bir kusuru olmasa dahi, risk ilkesi veya fedakarlık ilkesi gereği meydana gelen zararlardan sorumlu olması.
III. İdari Yargı Teşkilatı
* İdari Yargı Kolu: Yürütme organının hukuka uygunluğunu denetleyen yargı kolu. Anayasa'nın 125. maddesi gereği idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Mahkemeler: İlk derece idari yargı mahkemeleridir (Genel görevli mahkeme).
* Vergi Mahkemeleri: Vergi uyuşmazlıklarına bakan ilk derece idari yargı mahkemeleridir.
* Bölge İdare Mahkemeleri (BİM): İstinaf (temyiz) mahkemeleri olarak görev yaparlar. İlk derece idari mahkemelerinin kararlarını hem hukuki hem de maddi yönden denetler.
* Danıştay: İdari yargının en üst mahkemesidir. BİM kararlarına karşı temyiz mercii ve bazı davalarda ilk derece mahkemesi (örn. Bakanlar Kurulu Kararları). Aynı zamanda idarenin danışma organıdır.
* Sayıştay: Kamu idarelerinin gelir ve giderlerini denetleyen, TBMM adına görev yapan yüksek denetim ve yargı organıdır. İdari yargıdan farklıdır ancak kamu mali denetimi yapar.
IV. İdari Yargılama Usulü (İYUK)
* Temel Kanun: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK). İdari davaların nasıl açılacağını, yürütüleceğini ve sonuçlandırılacağını düzenler.
* Dava Açma Süresi: İptal davalarında kural olarak 60 gün, tam yargı davalarında ise zararın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl ve her halükarda olayın meydana geldiği tarihten itibaren 5 yıldır.
* Dava Dilekçesi Unsurları: Tarafların adı/soyadı, adresi; davaya konu idari işlem (tarihi, sayısı); dava konusu (talep); hukuki sebepler; deliller; imzası.
* İdari Yargıda Yetki: Davaya konu işlemi yapan idari makamın bulunduğu yer mahkemesi genel yetkilidir. (İstisnalar vardır).
* Yürütmenin Durdurulması (YD): Telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde, mahkemenin idari işlemin yürürlüğünü dava sonuçlanıncaya kadar durdurmasıdır. Çok önemli bir hukuki güvencedir.
* Savunma Süresi: İdareye, dava dilekçesine cevap vermesi için tebligat tarihinden itibaren 30 gün süre verilir.
* Dilekçeler Teatisi: Dava dilekçesi, savunma dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi, ikinci savunma dilekçesi. Her dilekçe için 30 gün süre tanınır (uzatılabilir).
* Duruşma: Kural olarak idari davalarda duruşma yapılmaz, dosya üzerinden karar verilir. Ancak taraflardan birinin talebi veya mahkemenin resen gerekli görmesi üzerine duruşma yapılabilir.
* Keşif ve Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, uyuşmazlığın çözümünde teknik bilgi gerektiren durumlarda bilirkişi görevlendirebilir veya olay yerinde keşif yapabilir.
* Kararların Türleri: İptal kararı, ret kararı, kısmen kabul/kısmen ret kararı.
* İptal Kararının Etkisi: İptal edilen idari işlem, yapıldığı tarihten itibaren (geçmişe etkili - ex tunc) ortadan kalkar. Mahkeme kararı idareyi bağlar.
* Kararların Uygulanması: İdari yargı kararları, idare tarafından gecikmeksizin ve en geç kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde uygulanmak zorundadır. Aksi halde idare aleyhine tam yargı davası açılabilir.
* Kanun Yolları:
* İstinaf: İlk derece idari mahkemelerinin kararlarına karşı BİM'e başvuru (30 gün).
* Temyiz: BİM kararlarına (veya bazı özel davalarda ilk derece mahkeme kararlarına) karşı Danıştay'a başvuru (30 gün).
* Kanun Yararına Temyiz: Hukukî birliğin sağlanması ve hukuka aykırılıkların giderilmesi amacıyla Adalet Bakanlığı veya Danıştay Başsavcısının talebi üzerine yapılan istisnai bir temyiz yoludur.
* Yargılamanın Yenilenmesi: Kesinleşen bir kararın, kanunda sayılan sınırlı nedenlerin (örn. sahte belge, yeni delil) ortaya çıkması üzerine yeniden incelenmesidir.
V. İdare Hukuku ve Kamu Personeli
* Memur Statüsü: Kamu hizmeti gören kişilerin tabi olduğu özel statü.
* Disiplin Hukuku: Memurların görev ve davranışlarına ilişkin kurallar ve bu kurallara aykırılık halinde uygulanan yaptırımlar.
* Disiplin Cezalarına İtiraz: Disiplin amirince verilen cezalara karşı bir üst disiplin amirine veya disiplin kuruluna itiraz edilebilir.
* Yargı Yolu (Disiplin Cezaları): Meslekten çıkarma cezası hariç diğer disiplin cezalarına karşı idari yargı yolu açıktır. Meslekten çıkarma cezasında ise yargı yolu her zaman açıktır.
* Atama: Bir kişinin memuriyete veya bir göreve getirilmesidir.
* Naklen Atama: Bir memurun başka bir göreve veya başka bir kuruma atanması.
* Görevden Uzaklaştırma: Memurun, göreviyle ilgili bir suç veya disiplin soruşturması nedeniyle geçici olarak görevinden uzaklaştırılmasıdır.
* Mal Bildirimi: Kamu görevlilerinin belirli aralıklarla mal varlıklarını beyan etmesi zorunluluğu (yolsuzlukla mücadele).
* Memurların Sendika Hakkı: Kamu görevlileri, sendika kurma ve sendikalara üye olma hakkına sahiptir (sınırlı).
VI. İdare Hukuku ve İdari Yargılamada Güncel Gelişmeler
* Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: 2017 Anayasa değişikliği ile yürütme organının kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine dönüşmüştür. İdari yargı denetimine tabidir.
* Kanun Yolları İstisnaları: İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda bazı davaların doğrudan Bölge İdare Mahkemesinde kesinleşmesi veya temyiz yolunun kapalı olması gibi istisnalar bulunmaktadır.
* e-Duruşma ve Dijitalleşme: İdari yargıda da UYAP üzerinden e-duruşma ve elektronik tebligat gibi dijitalleşme uygulamaları yaygınlaşmaktadır.
* Bilirkişi Raporlarının Önemi: Özellikle teknik konularda bilirkişi raporları, idari yargılamada kararın oluşmasında büyük önem taşımaktadır.
* Danıştay Kararlarının Etkisi: Danıştay'ın emsal nitelikteki kararları, idare hukukunun gelişiminde ve uygulamasında yol göstericidir.
* İdarenin Şeffaflığı ve Hesap Verebilirliği: Özellikle Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve CİMER uygulamaları, idarenin şeffaflığını ve hesap verebilirliğini artırmayı hedeflemektedir.
* Kamu İhale Hukuku: İdarenin yaptığı alım, satım ve yapım işlerini düzenleyen özel bir idare hukuku alanıdır. İhale süreçlerindeki uyuşmazlıklar da idari yargının konusudur.
* Kamulaştırma: Kamu yararı amacıyla, taşınmaz mülkiyetinin idare tarafından bedeli karşılığında ve kanunda belirtilen usullere göre alınmasıdır. İdari yargı denetimine tabidir.
* İmar Hukuku: Şehirlerin ve yerleşim yerlerinin planlanması, yapılaşma süreçlerini düzenleyen idare hukuku alanıdır. İmar planlarına karşı açılan davalar idari yargının konusudur.
* Çevre Hukuku: İdarenin çevre koruma ve denetim faaliyetlerini düzenleyen, çevre kirliliği ve tahribatına ilişkin idari işlemleri kapsayan hukuk dalıdır.
* Yargı Yolu Kapalı Kararlar (İstisnalar): Anayasa'da belirtilen istisnalar (örn. Yüksek Askerî Şûra'nın terfi ve ilişik kesme kararları hariç diğer kararları) hariç, idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Yaptırım: İdarenin, kanundan aldığı yetkiyle, bir hukuka aykırılık karşısında uyguladığı ceza niteliğindeki yaptırımlar (idari para cezası, ruhsat iptali vb.).
* Dava Ehliyeti: Davayı açabilmek için tarafın hukuki ehliyete sahip olması gerekir (hak ehliyeti, fiil ehliyeti).
* Vekaletname: Avukatın, davada müvekkili adına işlem yapabilmesi için aldığı yetki belgesi. İdari yargıda da avukatla temsil mümkündür.
* Harç ve Masraf: İdari davaların açılması ve yürütülmesi için yatırılması gereken harçlar ve yargılama giderleri.
* Adli Yardım (İdari Yargı): Maddi durumu yeterli olmayan kişilerin idari yargıda dava açarken harç ve giderlerden muaf tutulması.
* Uyuşmazlık Mahkemesi: Adli ve idari yargı kolları arasındaki görev uyuşmazlıklarını çözer.
VII. Yazı İşleri Müdürlüğü ve İdare Hukuku Bağlantısı
* Dava Dilekçelerinin Kaydı: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, dava dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydını yapar, havale işlemlerini yürütür.
* Tebligat İşlemleri: İdari yargılama sürecindeki tüm tebligatların (dava dilekçesi, savunma, ara kararlar, kararlar vb.) doğru ve zamanında yapılmasından sorumludur.
* UYAP Kullanımı: İdari yargıda da UYAP sistemi aktif olarak kullanılır. Dosya oluşturma, evrak tarama, e-tebligat işlemleri, duruşma bilgilerinin girişi müdürlüğün görevidir.
* Duruşma Zaptları: Duruşma yapılan idari davalarda, duruşma zaptlarının usulüne uygun ve eksiksiz tutulması.
* Kararların Yazılması ve Kontrolü: Mahkeme kararlarının yazılması, tebyiği ve ilgili yerlere gönderilmesi.
* Sürelerin Takibi: İdari yargılamadaki tüm yasal sürelerin (dava açma, cevap verme, kanun yolu süreleri) doğru bir şekilde takip edilmesi ve taraflara bildirilmesi.
* Dosya Düzeni: İdari yargılama dosyalarının düzenli, eksiksiz ve güvenli bir şekilde muhafaza edilmesi.
* Arşivleme: Tamamlanan dosyaların ilgili mevzuata uygun olarak arşivlenmesi.
* Bilgi Edinme Talepleri: İdari yargılama sürecine ilişkin bilgi edinme taleplerine yasal çerçevede cevap verilmesi.
* Vatandaşla İletişim: İdari yargılamaya taraf olan vatandaşlara yargılama süreçleri hakkında nazik ve açıklayıcı bilgi verilmesi (hukuki tavsiye olmaksızın).
* Hukuka Uygunluk: Yazı işleri müdürlüğünün tüm işlemlerinin İYUK ve diğer ilgili mevzuata tam uyumlu olması.
* Hataların Düzeltilmesi: Yazım veya usul hatalarının tespit edilmesi halinde, mevzuata uygun şekilde düzeltme yapılması veya yargılamanın yenilenmesi süreçlerine destek verilmesi.
* Hukuki Güvenlik: Yazı İşleri Müdürlüğünün doğru ve dikkatli çalışması, idari yargıda hukuki güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunur.
* İdari Yargının Etkinliği: Müdürlüğün hızlı ve hatasız işlemleri, idari yargı sürecinin etkin ve verimli işlemesini doğrudan etkiler.
* Hukuki Yardım Sağlama: Adli yardım taleplerine ilişkin süreçlerin takibi.
* İstinaf/Temyiz Başvuruları: Kanun yolu dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydı ve ilgili mahkemeye gönderilmesi.
* Kesinleşme Şerhi: Kararların kesinleştiğine dair şerhin düşülmesi ve ilgili kurumlara bildirilmesi.
* Yürütmenin Durdurulması Kararları: Bu kararların idareye ivedilikle tebliği ve takip edilmesi.
* Kamu Hizmetinin Niteliği: Yazı İşleri Müdürlüğü'nün sunduğu hizmetin kamu hizmeti niteliğinde olması ve bu çerçevede kamu yararını gözetmesi.
* Disiplin Sorumluluğu: Yazı İşleri Müdürlüğü personelinin, kamu görevlisi olması nedeniyle, görevleriyle ilgili disiplin mevzuatına tabi olması.
* Hukuk Devletinin Güvencesi: İdari yargı ve dolayısıyla yazı işleri müdürlüğü, idarenin hukuka uygunluğunu denetleyerek hukuk devleti ilkesinin güvencesidir.
* İdari Usul Kuralları: İdarenin işlem yaparken uyması gereken usul kuralları, idari yargılamada da bir denetim kriteridir.
* Görevin Önemi: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, idari yargı sisteminin düzgün işlemesi için vazgeçilmez bir role sahiptir.
" inertia>
İdare Hukuku ve İdare Mahkemeleri: 100 Hap Bilgi (Yazı İşleri Müdürlüğü Sınavı İçin) - Hukuk Cemiyeti - Hukuk Cemiyeti
Görevde Yükselme Sınavı Soru ve Not Paylaşımları18 dakika okuma
İdare Hukuku ve İdare Mahkemeleri: 100 Hap Bilgi (Yazı İşleri Müdürlüğü Sınavı İçin)
İdare Hukuku ve İdare Mahkemeleri: 100 Hap Bilgi (Yazı İşleri Müdürlüğü Sınavı İçin)
I. İdare Hukuku Temel Kavramlar
* İdare Hukuku Nedir? Devletin idari faaliyetlerini düzenleyen, idarenin kuruluş ve işleyişini, görev ve yetkilerini, idarenin denetimini ve idarenin bireylerle olan ilişkilerini ele alan kamu hukuku dalıdır.
* Genç Hukuk Dalı: İdare hukukunun kökeni, Avrupa kıtasında özellikle Fransa'da, Sanayi Devrimi sonrası devletin artan görevleriyle birlikte ortaya çıkmıştır.
* Tedvin Edilmemiş Hukuk Dalı: Diğer hukuk dallarının aksine (örn: Medeni Kanun, Ceza Kanunu), tek bir İdare Kanunu yoktur; dağınık yasal düzenlemelerden ve içtihatlardan oluşur.
* İçtihat Hukuku: İdare hukuku, büyük ölçüde Danıştay kararları (içtihatları) ile şekillenmiştir.
* İdare Hukukunun Özellikleri: Tek yanlılık, yetki, ayrıcalık, kamu gücü (üstün ve farklı yetkiler), re'sen icra (idarenin kararlarını kendiliğinden uygulaması).
* İdarenin Görevleri: Kamu hizmeti sunma, kolluk (kamu düzenini sağlama), özendirme, planlama.
* Kamu Hizmeti: Devletin veya kamu tüzel kişilerinin, kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla sunduğu hizmetlerdir.
* Kolluk Faaliyetleri: Kamu düzenini (güvenlik, sağlık, dirlik, esenlik) sağlamaya yönelik idari faaliyetlerdir (polis, jandarma gibi kurumlar).
* İdarenin Yapısı: Merkezi idare (bakanlıklar, bağlı kuruluşlar) ve yerel yönetimler (belediyeler, il özel idareleri, köyler).
* Merkezden Yönetim İlkesi: İdari fonksiyonların merkezi idare tarafından yürütülmesi.
* Yerinden Yönetim İlkesi: İdari fonksiyonların yerel yönetimler veya kamu tüzel kişileri tarafından yürütülmesi (hizmette etkinlik, yerel ihtiyaçlara duyarlılık).
* Yetki Devri: Bir makamın kendi yetkisini geçici olarak daha ast bir makama devretmesidir. Yetki devredenin sorumluluğunu kaldırmaz.
* İmza Devri: Bir makamın kendi imzasıyla yapması gereken bir işlemi, belli konularda, ast makamın imzasıyla yapabilme yetkisi vermesidir. Sorumluluk imza sahibine aittir.
* Hiyerarşi: Merkezi idare içinde üst-ast ilişkisi ve denetim yetkisidir (örn. Bakanın Müsteşarı denetlemesi).
* Vesayet Denetimi: Merkezi idarenin, yerel yönetimler üzerindeki idari denetim yetkisidir (örn. İçişleri Bakanlığının belediyeleri denetlemesi). Hukuka uygunluk denetimi esastır.
II. İdari İşlemler
* İdari İşlem: İdarenin, kamu gücüne dayanarak tek taraflı irade beyanıyla yaptığı, hukuksal sonuç doğuran somut ve bireysel veya soyut ve genel nitelikteki eylemleridir.
* Tek Taraflılık: İdari işlem, idarenin iradesiyle tek başına hukuksal sonuç doğurur.
* Hukuka Uygunluk Karinesi: İdari işlemler, hukuka uygun olduğu varsayılır. Bu varsayım, yargı kararıyla çürütülmedikçe geçerlidir.
* İptal Edilebilirlik: Hukuka aykırı idari işlemler, yargı kararıyla iptal edilebilir.
* Geriye Yürümezlik: İdari işlemler kural olarak yapıldıkları tarihten itibaren hüküm doğurur, geçmişe yürümezler.
* İdari İşlemin Unsurları (Yetki, Şekil, Sebep, Konu, Amaç): Bu unsurlardan birindeki sakatlık, idari işlemin hukuka aykırı olmasına neden olur ve iptal davasına konu edilebilir.
* Yetki: İşlemi yapan makamın yasal olarak yetkili olması.
* Şekil: İşlemin kanunda öngörülen şekilde (yazılı, imzalı vb.) yapılması.
* Sebep: İşlemi yapmaya neden olan hukuki veya fiili gerekçe.
* Konu: İşlemin yarattığı hukuki sonuç.
* Amaç: İşlemin kamu yararı amacıyla yapılması (kamu yararı amacı dışına çıkılması "yetki saptırması" veya "amaç saptırması" olarak adlandırılır).
* Bağlı Yetki: İdarenin belirli durumlarda kanunla belirlenen şekilde hareket etmek zorunda olması.
* Takdir Yetkisi: İdarenin kanunda belirtilen sınırlar içinde, serbestçe hareket etme imkanına sahip olması. (Ancak takdir yetkisi de sınırsız değildir, kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun kullanılmalıdır.)
* Yokluk: Bir idari işlemin unsurlarından birinin (özellikle yetki veya konu) açıkça ve ağır bir şekilde eksik olması durumunda, işlemin hukuken hiç doğmamış kabul edilmesi. (Yargı kararına gerek yoktur.)
* İptal: Hukuka aykırı idari işlemin yargı kararıyla ortadan kaldırılması. İptal kararı geçmişe yürür (ex tunc).
* Tam Yargı Davası: İdari işlem veya eylemden dolayı zarara uğrayan kişinin uğradığı zararın giderilmesi (tazminat) talebiyle açtığı dava.
* İdari Sözleşmeler: İdarenin kamu hukuku kurallarına göre yaptığı sözleşmeler (örn. imtiyaz sözleşmeleri).
* Hizmet Kusuru: Kamu hizmetinin hiç işlememesi, geç işlemesi veya kötü işlemesi nedeniyle idarenin sorumlu olması.
* Kusursuz Sorumluluk: İdarenin, bir kusuru olmasa dahi, risk ilkesi veya fedakarlık ilkesi gereği meydana gelen zararlardan sorumlu olması.
III. İdari Yargı Teşkilatı
* İdari Yargı Kolu: Yürütme organının hukuka uygunluğunu denetleyen yargı kolu. Anayasa'nın 125. maddesi gereği idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Mahkemeler: İlk derece idari yargı mahkemeleridir (Genel görevli mahkeme).
* Vergi Mahkemeleri: Vergi uyuşmazlıklarına bakan ilk derece idari yargı mahkemeleridir.
* Bölge İdare Mahkemeleri (BİM): İstinaf (temyiz) mahkemeleri olarak görev yaparlar. İlk derece idari mahkemelerinin kararlarını hem hukuki hem de maddi yönden denetler.
* Danıştay: İdari yargının en üst mahkemesidir. BİM kararlarına karşı temyiz mercii ve bazı davalarda ilk derece mahkemesi (örn. Bakanlar Kurulu Kararları). Aynı zamanda idarenin danışma organıdır.
* Sayıştay: Kamu idarelerinin gelir ve giderlerini denetleyen, TBMM adına görev yapan yüksek denetim ve yargı organıdır. İdari yargıdan farklıdır ancak kamu mali denetimi yapar.
IV. İdari Yargılama Usulü (İYUK)
* Temel Kanun: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK). İdari davaların nasıl açılacağını, yürütüleceğini ve sonuçlandırılacağını düzenler.
* Dava Açma Süresi: İptal davalarında kural olarak 60 gün, tam yargı davalarında ise zararın öğrenilmesinden itibaren 1 yıl ve her halükarda olayın meydana geldiği tarihten itibaren 5 yıldır.
* Dava Dilekçesi Unsurları: Tarafların adı/soyadı, adresi; davaya konu idari işlem (tarihi, sayısı); dava konusu (talep); hukuki sebepler; deliller; imzası.
* İdari Yargıda Yetki: Davaya konu işlemi yapan idari makamın bulunduğu yer mahkemesi genel yetkilidir. (İstisnalar vardır).
* Yürütmenin Durdurulması (YD): Telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde, mahkemenin idari işlemin yürürlüğünü dava sonuçlanıncaya kadar durdurmasıdır. Çok önemli bir hukuki güvencedir.
* Savunma Süresi: İdareye, dava dilekçesine cevap vermesi için tebligat tarihinden itibaren 30 gün süre verilir.
* Dilekçeler Teatisi: Dava dilekçesi, savunma dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi, ikinci savunma dilekçesi. Her dilekçe için 30 gün süre tanınır (uzatılabilir).
* Duruşma: Kural olarak idari davalarda duruşma yapılmaz, dosya üzerinden karar verilir. Ancak taraflardan birinin talebi veya mahkemenin resen gerekli görmesi üzerine duruşma yapılabilir.
* Keşif ve Bilirkişi İncelemesi: Mahkeme, uyuşmazlığın çözümünde teknik bilgi gerektiren durumlarda bilirkişi görevlendirebilir veya olay yerinde keşif yapabilir.
* Kararların Türleri: İptal kararı, ret kararı, kısmen kabul/kısmen ret kararı.
* İptal Kararının Etkisi: İptal edilen idari işlem, yapıldığı tarihten itibaren (geçmişe etkili - ex tunc) ortadan kalkar. Mahkeme kararı idareyi bağlar.
* Kararların Uygulanması: İdari yargı kararları, idare tarafından gecikmeksizin ve en geç kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde uygulanmak zorundadır. Aksi halde idare aleyhine tam yargı davası açılabilir.
* Kanun Yolları:
* İstinaf: İlk derece idari mahkemelerinin kararlarına karşı BİM'e başvuru (30 gün).
* Temyiz: BİM kararlarına (veya bazı özel davalarda ilk derece mahkeme kararlarına) karşı Danıştay'a başvuru (30 gün).
* Kanun Yararına Temyiz: Hukukî birliğin sağlanması ve hukuka aykırılıkların giderilmesi amacıyla Adalet Bakanlığı veya Danıştay Başsavcısının talebi üzerine yapılan istisnai bir temyiz yoludur.
* Yargılamanın Yenilenmesi: Kesinleşen bir kararın, kanunda sayılan sınırlı nedenlerin (örn. sahte belge, yeni delil) ortaya çıkması üzerine yeniden incelenmesidir.
V. İdare Hukuku ve Kamu Personeli
* Memur Statüsü: Kamu hizmeti gören kişilerin tabi olduğu özel statü.
* Disiplin Hukuku: Memurların görev ve davranışlarına ilişkin kurallar ve bu kurallara aykırılık halinde uygulanan yaptırımlar.
* Disiplin Cezalarına İtiraz: Disiplin amirince verilen cezalara karşı bir üst disiplin amirine veya disiplin kuruluna itiraz edilebilir.
* Yargı Yolu (Disiplin Cezaları): Meslekten çıkarma cezası hariç diğer disiplin cezalarına karşı idari yargı yolu açıktır. Meslekten çıkarma cezasında ise yargı yolu her zaman açıktır.
* Atama: Bir kişinin memuriyete veya bir göreve getirilmesidir.
* Naklen Atama: Bir memurun başka bir göreve veya başka bir kuruma atanması.
* Görevden Uzaklaştırma: Memurun, göreviyle ilgili bir suç veya disiplin soruşturması nedeniyle geçici olarak görevinden uzaklaştırılmasıdır.
* Mal Bildirimi: Kamu görevlilerinin belirli aralıklarla mal varlıklarını beyan etmesi zorunluluğu (yolsuzlukla mücadele).
* Memurların Sendika Hakkı: Kamu görevlileri, sendika kurma ve sendikalara üye olma hakkına sahiptir (sınırlı).
VI. İdare Hukuku ve İdari Yargılamada Güncel Gelişmeler
* Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: 2017 Anayasa değişikliği ile yürütme organının kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine dönüşmüştür. İdari yargı denetimine tabidir.
* Kanun Yolları İstisnaları: İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda bazı davaların doğrudan Bölge İdare Mahkemesinde kesinleşmesi veya temyiz yolunun kapalı olması gibi istisnalar bulunmaktadır.
* e-Duruşma ve Dijitalleşme: İdari yargıda da UYAP üzerinden e-duruşma ve elektronik tebligat gibi dijitalleşme uygulamaları yaygınlaşmaktadır.
* Bilirkişi Raporlarının Önemi: Özellikle teknik konularda bilirkişi raporları, idari yargılamada kararın oluşmasında büyük önem taşımaktadır.
* Danıştay Kararlarının Etkisi: Danıştay'ın emsal nitelikteki kararları, idare hukukunun gelişiminde ve uygulamasında yol göstericidir.
* İdarenin Şeffaflığı ve Hesap Verebilirliği: Özellikle Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve CİMER uygulamaları, idarenin şeffaflığını ve hesap verebilirliğini artırmayı hedeflemektedir.
* Kamu İhale Hukuku: İdarenin yaptığı alım, satım ve yapım işlerini düzenleyen özel bir idare hukuku alanıdır. İhale süreçlerindeki uyuşmazlıklar da idari yargının konusudur.
* Kamulaştırma: Kamu yararı amacıyla, taşınmaz mülkiyetinin idare tarafından bedeli karşılığında ve kanunda belirtilen usullere göre alınmasıdır. İdari yargı denetimine tabidir.
* İmar Hukuku: Şehirlerin ve yerleşim yerlerinin planlanması, yapılaşma süreçlerini düzenleyen idare hukuku alanıdır. İmar planlarına karşı açılan davalar idari yargının konusudur.
* Çevre Hukuku: İdarenin çevre koruma ve denetim faaliyetlerini düzenleyen, çevre kirliliği ve tahribatına ilişkin idari işlemleri kapsayan hukuk dalıdır.
* Yargı Yolu Kapalı Kararlar (İstisnalar): Anayasa'da belirtilen istisnalar (örn. Yüksek Askerî Şûra'nın terfi ve ilişik kesme kararları hariç diğer kararları) hariç, idarenin her türlü eylem ve işlemi yargı denetimine tabidir.
* İdari Yaptırım: İdarenin, kanundan aldığı yetkiyle, bir hukuka aykırılık karşısında uyguladığı ceza niteliğindeki yaptırımlar (idari para cezası, ruhsat iptali vb.).
* Dava Ehliyeti: Davayı açabilmek için tarafın hukuki ehliyete sahip olması gerekir (hak ehliyeti, fiil ehliyeti).
* Vekaletname: Avukatın, davada müvekkili adına işlem yapabilmesi için aldığı yetki belgesi. İdari yargıda da avukatla temsil mümkündür.
* Harç ve Masraf: İdari davaların açılması ve yürütülmesi için yatırılması gereken harçlar ve yargılama giderleri.
* Adli Yardım (İdari Yargı): Maddi durumu yeterli olmayan kişilerin idari yargıda dava açarken harç ve giderlerden muaf tutulması.
* Uyuşmazlık Mahkemesi: Adli ve idari yargı kolları arasındaki görev uyuşmazlıklarını çözer.
VII. Yazı İşleri Müdürlüğü ve İdare Hukuku Bağlantısı
* Dava Dilekçelerinin Kaydı: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, dava dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydını yapar, havale işlemlerini yürütür.
* Tebligat İşlemleri: İdari yargılama sürecindeki tüm tebligatların (dava dilekçesi, savunma, ara kararlar, kararlar vb.) doğru ve zamanında yapılmasından sorumludur.
* UYAP Kullanımı: İdari yargıda da UYAP sistemi aktif olarak kullanılır. Dosya oluşturma, evrak tarama, e-tebligat işlemleri, duruşma bilgilerinin girişi müdürlüğün görevidir.
* Duruşma Zaptları: Duruşma yapılan idari davalarda, duruşma zaptlarının usulüne uygun ve eksiksiz tutulması.
* Kararların Yazılması ve Kontrolü: Mahkeme kararlarının yazılması, tebyiği ve ilgili yerlere gönderilmesi.
* Sürelerin Takibi: İdari yargılamadaki tüm yasal sürelerin (dava açma, cevap verme, kanun yolu süreleri) doğru bir şekilde takip edilmesi ve taraflara bildirilmesi.
* Dosya Düzeni: İdari yargılama dosyalarının düzenli, eksiksiz ve güvenli bir şekilde muhafaza edilmesi.
* Arşivleme: Tamamlanan dosyaların ilgili mevzuata uygun olarak arşivlenmesi.
* Bilgi Edinme Talepleri: İdari yargılama sürecine ilişkin bilgi edinme taleplerine yasal çerçevede cevap verilmesi.
* Vatandaşla İletişim: İdari yargılamaya taraf olan vatandaşlara yargılama süreçleri hakkında nazik ve açıklayıcı bilgi verilmesi (hukuki tavsiye olmaksızın).
* Hukuka Uygunluk: Yazı işleri müdürlüğünün tüm işlemlerinin İYUK ve diğer ilgili mevzuata tam uyumlu olması.
* Hataların Düzeltilmesi: Yazım veya usul hatalarının tespit edilmesi halinde, mevzuata uygun şekilde düzeltme yapılması veya yargılamanın yenilenmesi süreçlerine destek verilmesi.
* Hukuki Güvenlik: Yazı İşleri Müdürlüğünün doğru ve dikkatli çalışması, idari yargıda hukuki güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunur.
* İdari Yargının Etkinliği: Müdürlüğün hızlı ve hatasız işlemleri, idari yargı sürecinin etkin ve verimli işlemesini doğrudan etkiler.
* Hukuki Yardım Sağlama: Adli yardım taleplerine ilişkin süreçlerin takibi.
* İstinaf/Temyiz Başvuruları: Kanun yolu dilekçelerinin usulüne uygun şekilde kaydı ve ilgili mahkemeye gönderilmesi.
* Kesinleşme Şerhi: Kararların kesinleştiğine dair şerhin düşülmesi ve ilgili kurumlara bildirilmesi.
* Yürütmenin Durdurulması Kararları: Bu kararların idareye ivedilikle tebliği ve takip edilmesi.
* Kamu Hizmetinin Niteliği: Yazı İşleri Müdürlüğü'nün sunduğu hizmetin kamu hizmeti niteliğinde olması ve bu çerçevede kamu yararını gözetmesi.
* Disiplin Sorumluluğu: Yazı İşleri Müdürlüğü personelinin, kamu görevlisi olması nedeniyle, görevleriyle ilgili disiplin mevzuatına tabi olması.
* Hukuk Devletinin Güvencesi: İdari yargı ve dolayısıyla yazı işleri müdürlüğü, idarenin hukuka uygunluğunu denetleyerek hukuk devleti ilkesinin güvencesidir.
* İdari Usul Kuralları: İdarenin işlem yaparken uyması gereken usul kuralları, idari yargılamada da bir denetim kriteridir.
* Görevin Önemi: İdare mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü, idari yargı sisteminin düzgün işlemesi için vazgeçilmez bir role sahiptir.
Yorumlar (0)