Güney Afrika Cumhuriyeti’nin İsrail’e karşı Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) açtığı soykırım davasının özeti

GÜNEY AFRİKA – İSRAİL DAVASI (2023 – UAD)

Dava Konusu: Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nin İhlali

🟦 1. Davanın Arka Planı

• Dava Açan Ülke: Güney Afrika Cumhuriyeti

• Davalı Taraf: İsrail Devleti

• Mahkeme: Birleşmiş Milletler Yargı Organı olan Uluslararası Adalet Divanı (UAD) – Lahey

• Dava Tarihi: Başvuru 29 Aralık 2023 tarihinde yapıldı.

• Hukuki Dayanak: 1948 tarihli Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi (Soykırım Sözleşmesi)

🟦 2. Güney Afrika’nın İddiaları

Güney Afrika, İsrail’in Gazze’de yürüttüğü askeri operasyonlar ve sivil halka yönelik sistematik uygulamaları ile Soykırım Sözleşmesi’ni ihlal ettiğini öne sürdü. Başlıca iddialar şunlardı:

• Sivillere karşı kasten öldürme (soykırımın 1. fiili),

• Ciddi fiziksel ve zihinsel zarar verme (2. fiil),

• Toplumun yok olması için yaşanmaz koşullar yaratılması (3. fiil),

• Soykırım kastının, İsrailli siyasi ve askeri yetkililerin açıklamalarıyla açıkça ortaya çıktığı (örneğin: “Gazze’yi haritadan silme” gibi açıklamalar),

• İsrail’in, Soykırım Sözleşmesi’ne taraf devlet olarak önleme ve cezalandırma yükümlülüğünü açıkça ihlal ettiği.

🟦 3. UAD’den Talep Edilen Geçici Tedbirler

Güney Afrika, davanın esasına girilmeden önce, soykırım tehlikesinin devam ettiğini belirterek Divan’dan geçici (ihtiyati) tedbirler almasını istedi. Talep edilen tedbirler şunlardı:

• İsrail’in Gazze'deki askeri operasyonlarını durdurması,

• Sivillere yönelik doğrudan ve dolaylı saldırıların sonlandırılması,

• Soykırımı önlemek için acil adımlar atılması,

• Uluslararası yardımın engellenmemesi,

• Delillerin korunması ve yok edilmemesi.

🟦 4. İsrail’in Savunması

İsrail, Güney Afrika’nın iddialarını reddetti. Öne çıkan savunmaları:

• İsrail’in “meşru müdafaa hakkını” kullandığı,

• Hamas’a karşı savaş yürüttüğü, sivilleri hedef almadığı,

• Savaş suçlarının soykırım suçundan farklı olduğu,

• Soykırım kastının bulunmadığı,

• Yardım girişlerinin engellenmediği.

🟦 5. UAD Kararı (26 Ocak 2024)

Uluslararası Adalet Divanı, davanın esasına ilişkin değil, sadece geçici tedbir talebi hakkında karar verdi.

🔹 UAD’nin Geçici Tedbir Kararları (6 madde):

1. İsrail, Gazze’deki Filistinli halkın Soykırım Sözleşmesi kapsamındaki haklarına zarar verebilecek her türlü eylemi önlemekle yükümlüdür.

2. İsrail, soykırımı önlemek için her türlü önlemi almak zorundadır.

3. İsrail, soykırım kastıyla işlenebilecek öldürme, zarar verme gibi eylemleri engellemelidir.

4. İsrail, asker ve resmi görevlilerini bu suçları önlemeye ve cezalandırmaya yönlendirmelidir.

5. İsrail, insani yardımın engellenmemesini sağlamalıdır.

6. İsrail, alınan önlemlerle ilgili bir ay içinde Divan’a rapor sunmalıdır.

❗ UAD, geçici tedbirleri kabul ederken İsrail’in soykırım yaptığına karar vermemiştir. Ancak, soykırım riski bulunduğunu ve dava açılmasının hukuken ciddi dayanağa sahip olduğunu belirtmiştir.

🟦 6. Davanın Devam Eden Süreci

• Davanın esasına ilişkin yargılama halen devam etmektedir.

• İsrail ve Güney Afrika, daha ayrıntılı savunmalar ve belgeler sunacaktır.

• UAD, esas kararı önümüzdeki yıllarda verebilir.

📌 Sonuç ve Hukuki Değerlendirme

• Güney Afrika’nın açtığı bu dava, uluslararası hukukta emsal niteliğinde bir girişimdir.

• Mahkeme geçici tedbir kararı ile, İsrail’e hukuki sorumluluk hatırlatması yapmış ve soykırım riskinin gerçek olduğunu tescillemiştir.

• Davanın seyri, hem İsrail’in Gazze politikaları üzerinde baskı oluşturmuş hem de soykırım suçunun uluslararası denetimini gündeme taşımıştır.

• Bu dava, sadece Gazze için değil, uluslararası cezasızlık kültürünün kırılması açısından da kritik bir adım olarak değerlendirilir.