GENEL HUKUK BİLGİSİ

GENEL HUKUK BİLGİSİ – DETAYLI DERS NOTU

1. HUKUKUN TANIMI VE İŞLEVİ

• Hukuk, toplum düzenini sağlamak ve bireyler arası ilişkileri düzenlemek amacıyla devlet otoritesi tarafından konulan, uyulması zorunlu kurallar bütünüdür.

• Toplumsal düzeni sağlayan diğer kurallar:

  • Din kuralları (ilahi kaynaklı),

  • Ahlak kuralları (vicdan temelli),

  • Görgü kuralları (toplumsal nezaket),

  • Hukuk kuralları (yaptırımı devlete ait, zorlayıcıdır).

2. HUKUK KURALLARININ NİTELİKLERİ

• Genellik: Hukuk kuralları belirli kişi veya olaya değil, benzer tüm olaylara uygulanır.

• Süreklilik: Kurallar yürürlükte kaldıkları sürece uygulanmaya devam eder.

• Yaptırımlılık: Uyulmaması halinde devlet gücüyle yaptırım uygulanır.

Yaptırım Türleri:

• Ceza (hapis, adli para),

• Tazminat (zararın karşılanması),

• Geçersizlik (hukuki işlemin sonuç doğurmaması),

• İptal (idari işlemin ortadan kaldırılması),

• Cebri icra (zorla yerine getirme).

3. HUKUKUN DALLARI

a) Kamu Hukuku

• Devlet ile bireyler arasındaki ilişkileri düzenler.

• Emir ve yasaklara dayanır.

• Başlıca dalları: Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku, İdare Hukuku, Vergi Hukuku, Ceza Yargılama Hukuku.

b) Özel Hukuk

• Bireylerin eşitlik temelinde birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler.

• Taraflar arasında sözleşme serbestisi vardır.

• Başlıca dalları: Medeni Hukuk, Borçlar Hukuku, Ticaret Hukuku, İş Hukuku.

c) Karma Hukuk

• Hem kamu hem özel hukuk unsurları içerir.

• Örneğin: İş Hukuku, Sigorta Hukuku.

4. 4721 SAYILI TÜRK MEDENİ KANUNU

a) Başlangıç Hükümleri

• Kanunun uygulanması: Hakim öncelikle kanuna, yoksa örf-adete, yine yoksa kendisi kural koyar (TMK m. 1).

• İyiniyetin korunması: Hakkın kötüye kullanılması hukuken korunmaz.

• Hâkimin takdir yetkisi: Hâkim, dürüstlük ve hakkaniyet ilkelerine göre karar verir.

b) Kişiler Hukuku

• Gerçek kişi: İnsanlar doğumla başlar, ölümle sona erer.

• Tüzel kişi: Dernek, vakıf, şirket gibi kişi toplulukları.

• Hak ehliyeti: Her insanın haklara ve borçlara sahip olabilme yetisi vardır (doğumla başlar).

• Fiil ehliyeti: Ayırt etme gücü olan, ergin ve kısıtlı olmayan kişiler işlem yapabilir.

c) Eşya Hukuku (TMK m. 683–687)

• Mülkiyet hakkı: Bir kimse, eşyası üzerinde dilediği gibi tasarruf edebilir.

• Zilyetlik: Eşya üzerinde fiili hâkimiyet.

• Taşınır ve taşınmaz mallar: Taşınmaz mallar tapu siciline tescil edilir.

5. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU (TCK) – 1. Kitap

• Suçun unsurları:

  • Maddi unsur: Fiil (hareket), netice.

  • Manevi unsur: Kast veya taksir.

  • Hukuka aykırılık ve kusurluluk: Hukuka aykırı ve kusurlu davranış olmalı.

• Cezalar:

  • Asli cezalar: Hapis, adli para cezası.

  • Ek cezalar: Kamu haklarından yoksun bırakma gibi.

• Ceza sorumluluğu yaşı:

  • 12 yaşından küçükler cezai sorumluluğa sahip değildir.

  • 15 yaş altı çocuklar için indirimli hükümler uygulanır.

6. 2577 SAYILI İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU (İYUK)

1. ve 2. Bölümden Seçmeler:

• İdari işlemlere karşı yargı yolu açıktır.

• Dava türleri:

  • İptal davası: Hukuka aykırı idari işlemlerin iptali.

  • Tam yargı davası: İdarenin hukuka aykırı işleminden doğan zararın tazmini.

  • İdari sözleşme davaları

• Dava açma süresi: Genellikle 60 gündür (merkezde tebliğden itibaren).

7. 6100 SAYILI HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU (HMK)

1. Kısım 1. Bölüm 4. Bölüm 1. Ayırım – Dava Şartları ve İlk İtirazlar

• Dava Şartları: Mahkemenin görevli/ yetkili olması, tarafların ehliyeti vs.

• İlk İtirazlar: Yetkisizlik, kesin hüküm itirazı gibi; ilk duruşmada ileri sürülmeli.

6. Bölüm – Deliller

• Delil türleri: Tanık, belge, bilirkişi, keşif, yemin.

• Delillerin sunulması: Taraflarca getirilme ilkesi geçerlidir.

• Hâkim delilleri serbestçe değerlendirir.

8. 5271 SAYILI CEZA MUHAKEMESİ KANUNU (CMK) – Özet Bilgi

• Soruşturma evresi: Savcılık yürütür; amaç dava açmaya yeter şüphe bulmak.

• Kovuşturma evresi: Mahkeme önünde yapılan yargılama.

• Koruma tedbirleri: Tutuklama, gözaltı, el koyma gibi; ancak hâkim kararıyla.

9. ADALET BAKANLIĞI DİSİPLİN YÖNETMELİĞİ

• Disiplin suçları: Görevde kusurlu davranış, itaatsizlik vb.

• Cezalar: Uyarma, kınama, aylıktan kesme, meslekten çıkarma.

• Savunma hakkı: Disiplin cezası verilmeden önce kişi yazılı olarak savunması